Assen is sinds dit jaar de ‘Sensor City’ van Nederland. Het betreft een ambitieus project van de gemeente Assen en de provincie Drenthe om de regio om te toveren in een proeftuin voor sensorsystemen. Eén belangrijke toepassing van deze technologie is verkeersmanagement. Welke effecten verwacht de gemeente? En welke kansen biedt het voor een evenement als TT Assen? We spraken erover met een van de ‘ambassadeurs’ van Sensor City, burgemeester Sicko Heldoorn van gemeente Assen.
Burgemeester Sicko Heldoorn, gemeente Assen
Het doel van het project Sensor City Assen is om de technologie van sensorsystemen een flinke push te geven. Assen en de regio beschikken over een grootschalig meetnetwerk – momenteel gaat het om 200 sensors, variërend van de traditionele meetlus tot radars en videocamera’s – en zal dat netwerk onderhouden en verder uitbreiden. Consortia van kennisinstellingen en bedrijven kunnen dit sensornetwerk gebruiken voor onderzoek en het ontwikkelen van praktisch bruikbare toepassingen. De Europese Unie, het ministerie van Economische Zaken, de provincie Drenthe en de gemeente Assen steunen het project financieel.
Het onderzoek in Sensor City zal zich onder meer richten op de vraag hoe in de meetgegevens patronen kunnen worden herkend. Met die kennis kunnen de participerende instellingen en bedrijven modellen ontwikkelen, nieuwe technologieën valideren en tot nu toe gebruikte systemen kalibreren.
De eerste praktische toepassingen waaraan wordt gewerkt, zijn een systeem om stedelijk geluidslandschap te meten en begrijpen en een intelligent verkeersgeleidingssysteem. Deze toepassingen hebben met elkaar gemeen dat metingen op grote schaal gecombineerd worden met complexe computermodellen om inzicht in de processen te krijgen. Het ontwikkelde inzicht vormt de basis voor terugkoppeling op verschillende tijdschalen: zeer snel voor het aanpassen van vri-instellingen, intelligent parkeerbeheer etc. of op langere tijdsschalen voor bijvoorbeeld een efficiëntere inrichting van infrastructuur ter verlaging van de geluidsdruk.
Uitgelachen
Burgemeester Sicko Heldoorn van gemeente Assen is al een aantal jaren betrokken bij de ontwikkelingen rond sensortechnologie in Assen. Hij kan met recht een ambassadeur van de dit jaar gestarte Sensor City worden genoemd. “Ik weet nog wel dat we werden uitgelachen toen we begonnen over het initiatief om in de Assense regio de ontwikkeling van sensortechnologie te versterken. De sceptici konden zich daar niet veel bij voorstellen. Inmiddels hebben we het HIT, een hogeschool die zich richt op sensortechnologie, en hebben we het grootste sensortechnologieproject van Nederland op het gebied van verkeer en geluid binnengehaald. Dan mag je toch tevreden zijn.”
De noordelijke regio van Nederland heeft de (financiële) mogelijkheden die ze van de Europese Commissie en Economische zaken kreeg, voortvarend aangepakt. Heldoorn licht toe dat er tussen de drie provincies afspraken zijn gemaakt over de onderwerpen. Zo richten Friesland en Groningen zich op respectievelijk water en energie en is sensortechnologie het thema voor Drenthe geworden.
Waarom hebben jullie als regio juist voor sensortechnologie gekozen?
“Die keuze lag het meest voor de hand. De provincie Drenthe heeft met het LOFAR-project in Westerbork immers al veel ervaring met sensortechnologie. [LOFAR bouwt een supergevoelige ‘telescoop’ bestaande uit duizenden aan elkaar gekoppelde sensoren – redactie.] We richten ons al jarenlang succesvol op geluiden uit de ruimte en vonden de tijd nu rijp om sensortechnologie te benutten voor allerlei wereldse toepassingen. De domeinen verkeer en geluid zijn de eerste toepassingsgebieden, maar zeker niet de laatste. Ik heb ook hoge verwachtingen van sensortechnologie bij de verbetering van het leefklimaat.”
Het is lastig een beeld te vormen van wat Sensor City Assen nu in de praktijk zal betekenen. Als we ons even richten op dat sensorsysteem voor verkeersmanagement: wat zal de weggebruiker daar van merken?
“Stelt u zich voor: u rijdt naar Assen toe en krijgt op vijftien minuten voor Assen een bericht via de mobiele telefoon of uw navigatiesysteem over de actuele verkeerssituatie in en naar Assen. U kunt kiezen of u per openbaar vervoer de stad in wilt rijden of dat er een parkeerplek gereserveerd moet worden nabij uw eindbestemming. U maakt de keuze en de reservering wordt verstuurd. De betaling geschiedt volledig automatisch.
Door het gebruik van sensoren kunnen we in Assen straks nauwkeurig nagaan hoeveel verkeer er per uur of dag wordt verwacht. Sterker nog, we weten dan ook welk verkeer regionaal is en welk verkeer niet. In geval van congestie leiden we het regionale verkeer over het provinciale wegennet en het overige verkeer blijft op de A28 rijden. Dit sluit aan bij de belevingswereld van de automobilist en zorgt voor een optimale benutting van het wegennet. Omdat we straks heel nauwkeurig kunnen voorspellen hoe het verkeer zich ontwikkelt, kunnen we de verkeerslichten exact afstemmen op het verwachte verkeersaanbod. Dit bevordert niet alleen de verkeersdoorstroming, maar leidt ook tot minder luchtvervuiling.
We selecteren nauwkeurig over welke routes gereden mag worden, waarbij we tevens rekening houden met openingstijden van scholen. Een belangrijk uitgangspunt is namelijk dat de leefbaarheid in Assen optimaal moet zijn.
Minstens zo belangrijk is de verkeersafwikkeling naar de TT. Assen staat al jarenlang bekend om de goede organisatie van dit evenement. Met sensortechnologie gaan we straks de toeschouwers van huis tot zitplaats een persoonlijke virtuele assistent geven. Hierdoor nemen de files af, stijgt het gebruik van het openbaar vervoer en neemt de verkeersveiligheid toe.”
Dat klinkt veelbelovend. Punt is wel dat er al vele, weliswaar kleinere, projecten zijn geweest op het gebied van sensortechnologie, maar dat we tot op heden nog niet van een doorbraak kunnen spreken. Kunt u aangeven wat bij Assen het verschil gaat maken?
“Zoals ik net al zei, is er in de regio al veel ervaring met sensortechnologie, dankzij LOFAR. In Assen hebben we sinds een paar jaar, sinds 2006, zelfs een regionale ‘sensortechnologieorganisatie’: Sensor Universe, bestaande uit bedrijven, kennisinstellingen en bestuurders uit de regio. Onze lijntjes zijn kort en de wil om iets nieuws op te zetten is groot. Dat alleen al kan het verschil betekenen!
Wat het project extra interessant en daarmee bestendig maakt, is dat we er met z’n allen op letten dat de nieuwe ontwikkelingen iets toevoegen aan de regio. Zo zijn we erg blij met de komst van het HIT in Assen. We hebben ook als randvoorwaarde voor het project Sensor City meegegeven dat er tientallen nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden. Het consortium Mobiliteit dat TNO en Dysi binnen Sensor City hebben opgezet, speelt hier goed op in door niet alleen de bereikbaarheid van Assen te verbeteren, maar ook plaatsen op de regionale arbeidsmarkt te leveren.”
Wanneer bent u tevreden?
“Assen staat internationaal bekend om de TT. Dit evenement trekt honderdduizenden internationale bezoekers. Ik verwacht dat Sensor City Assen de internationale wereld kan laten zien dat het verkeer naar dit grote evenement op een efficiënte en veilige manier kan worden afgewikkeld. Meer gebruik van het openbaar vervoer, dynamische verkeersinformatie onderweg, optimaal benutten van de parkeerterreinen en een veilige afwikkeling van het motorverkeer.
Wat Assen zelf betreft staat voor ons de leefbaarheid van de stad voorop. We willen de komende jaren het centrum goed bereikbaar maken per openbaar vervoer en de auto’s over routes leiden die zo min mogelijk hinder verzorgen voor de mensen in de stad.
Het consortium is met een plan gekomen dat hier prima op in speelt. Er wordt rekening gehouden met schooltijden, met wegwerkzaamheden en de verkeerslichten passen zich automatisch aan aan de verwachte verkeersvraag. Zo wordt onnodig stoppen en optrekken voorkomen, wat de doorstroming en het milieu in de stad ten goede komt.”
Het project kost 18 miljoen euro. Dat is bepaald geen goedkoop project.
“Nee, maar voor ons staat de waarde voor de samenleving voorop – en die is er zeker! Verder hebben we natuurlijk financiële hulp van het ministerie van Economische Zaken en de Europese Unie, dus die 18 miljoen komt zeker niet alleen uit van de provincie en de gemeente hier. Het feit dat het consortium er ook vele miljoenen insteekt, geeft voor ons ook aan dat de participerende bedrijven er echt vertrouwen in hebben dat hier iets unieks ontstaat. Je ziet dat ook aan het type bedrijven dat meedoet: een goede mix van regionale, nationale en zelfs internationale bedrijven.”
U heeft het over de waarde voor de samenleving. Daar bedoelt u mee dat de bijvoorbeeld bereikbaarheid verbetert dankzij sensorsystemen?
“Onder meer. We gaan hier een state of the art sensoromgeving creëren die inderdaad de leefbaarheid en bereikbaarheid ten goede zal komen. Internationaal zal die als voorbeeld fungeren. Nu al is er interesse vanuit bijvoorbeeld Canada en China.
Maar belangrijk voor onze regio is ook dat er lokaal zoveel kennis wordt opgedaan dat we een nieuwe economische pijler kunnen oprichten – daar zijn we van overtuigd. Mijn droom is een combinatie van de hogeschool, het HIT, en allerlei nieuwe bedrijven in de regio die sensortechnologie internationaal op de kaart zullen zetten. Sensor City Assen krijgt dus een brede internationale dimensie!”
De auteur
Ing. André H. Oldenburger is teamleider ITS bij TNO Mobiliteit en Logistiek. Hij is nauw betrokken geweest bij het samenstellen van het consortium Mobiliteit van Sensor City Assen.
Wat is sensorsysteemtechnologie?
Een sensorsysteem koppelt tientallen, honderden of wel duizenden sensoren (meetpunten) aan elkaar. De enorme vergaarbak aan gegevens die daardoor ontstaat wordt met slimme rekenmodellen realtime geanalyseerd en onderzocht op trends en patronen. Op basis hiervan kan er proactief gestuurd worden, ‘feed forward’, in plaats van achteraf (reagerend) te sturen op basis van feedback.
Belangrijk aspect van een sensorsysteem is, dat het zelflerend is. Er wordt daarvoor continu een cyclus doorlopen. Vertrekpunt zijn de sensoren, die als kunstmatige zintuigen de waarnemingen verrichten. Deze waarnemingen worden omgezet in informatiestromen. De informatiestromen worden geanalyseerd en aan de bestaande modellen toegevoegd. Hierdoor ontstaat een nieuw (= aangepast) model. Dit nieuwe model wordt in de praktijk toegepast (het stuurt de processen aan: regeling VRI’s aanpassen, informeren etc.), waardoor een nieuwe situatie ontstaat. Deze nieuwe situatie wordt gemonitord door de sensoren – en zo start de cyclus opnieuw.Wie bouwen eraan mee?
In Sensor City Assen zal sensorsysteemtechnologie als eerste worden toegepast voor verkeersmanagement. Hiertoe hebben de trekkers TNO uit Delft en DySi uit Assen een consortium samengesteld. Er is nu een interessante mix van dertien regionale en (inter)nationale bedrijven die zich volop inzetten voor de introductie van nieuwe ITS-toepassingen. De participerende bedrijven zijn: TNO, DySI, Goudappel Coffeng, Peek Traffic, TomTom, KPN, NXP, Rabobank, 9292, Quest TC, ParkingWare, Elevation Concept, Magic View en Mobuy.Wat
Het consortium is gebrand op een goed resultaat. Belangrijke nieuwe toepassingen die voor 2014 worden voorzien, zijn:
- Zeer betrouwbare verkeersvoorspelling (> 80% betrouwbaarheid).
- Aansturing van VRI’s op basis van verwachte verkeersvraag.
- Real time dataverwerking.
- Reserveren P-plaats en automatisch betalen bij verlaten P-garage.
- Reserveren zitplaats in bus en automatisch betalen openbaarvervoerbewijs.
- In geval van congestie: scheiden regionaal verkeer van interregionaal verkeer.
- Evenementenverkeer van huis tot zitplaats virtueel begeleiden.
- Scheiden regulier verkeer van evenementenverkeer.
Met deze toepassingen verwacht het consortium een 25% betere verkeersdoorstroming te bereiken, 20% minder emissie, beduidend minder zoekverkeer naar P-plaatsen, een forse toename van het gebruik van openbaar vervoer en een goede en veilige bereikbaarheid van de TT Assen.
Meer informatie: www.sensorcity.nl, www.sensoruniverse.com