Adaptive Cruise Control begint langzaamaan ingeburgerd te raken op de Europese weg. Het systeem wordt al ruim tien jaar toegepast in de wat duurdere modellen, maar sinds een jaar of twee vind je dit rijktaakondersteunende systeem ook in de middenklasse terug. Hoog tijd dus om te kijken wat nu eigenlijk het effect is van Adaptive Cruise Control op het rijgedrag, de doorstroming en de veiligheid.
Adaptive Cruise Control (ACC) is een cruise control aangevuld met een radar die de voorganger detecteert. Op basis van de locatie en de snelheid van deze voorganger past het systeem de snelheid aan door de auto uit te laten rollen, actief te remmen of juist gas te geven.
Om te kijken wat dat voor het verkeerssysteem betekent, hebben we met behulp van een veldtest en een enquête onderzoek gedaan naar de invloed van ACC op het rijgedrag, de doorstroming en de veiligheid op de snelweg.
Veldtest
Voor de veldtest hebben we acht ervaren ACC-autorijders geselecteerd. Zij zijn vier weken lang gevolgd met behulp van camera’s en een datalogger, verbonden met het motormanagement van hun auto’s. In totaal heeft de groep bijna 50 uur aan bruikbare data verzameld. Het gaat dan om snelwegritten, waarvan de helft met ACC ‘aan’ en de helft met ACC ‘uit’. Bij het duiden van de data is steeds onderscheid gemaakt tussen drie verkeerscondities: rustige omstandigheden (maximumsnelheid, weinig interactie tussen voertuigen), capaciteitsomstandigheden (snelheid 60-100 km/h, veel interactie) en congestie (snelheid < 60 km/h).
Wat zijn enkele interessante uitkomsten van de veldtest?
Snelheidslimiet
Adaptive Cruise Control zorgt ervoor dat gebruikers beter omgaan met de snelheidslimiet: ze passen bewust de ingestelde snelheid van hun ACC aan de geldende limiet aan. Dit leidt tot minder overschrijdingen van de maximumsnelheid.
Grotere, maar constantere volgtijd
Een veelgehoord bezwaar tegen ACC is dat het veel afstand houdt tot de voorganger, meer dan de bestuurder zelf zou doen. Dit blijkt inderdaad het geval te zijn: de volgtijd neemt toe met 17% in rustig verkeer, met 26% in capaciteitsomstandigheden en met 17% in filesituaties. Dit drukt de capaciteit van de weg.
De volgtijden worden echter ook constanter. Hoe kleiner de spreiding in volgtijden, hoe stabieler de auto achter zijn voorganger aanrijdt. Uit de veldtest blijkt dat deze spreiding bij rustig verkeer afneemt met 18%, bij grote drukte met 23% en bij file met 12%.
Constantere snelheid
ACC leidt ook tot constantere snelheden. Dat is op zich weinig verrassend, want net als bij gewone cruise control is het doel van ACC om een vaste snelheid aan te houden. Maar ook bij grotere drukte, als de ACC-auto achter een andere auto rijdt en daarop moet reageren, blijken de snelheden behoorlijk constanter te worden: de spreiding van de snelheden neemt dan af met 32%.
Rijstrookwisselingen
De veldtest laat een sterke afname zien van het aantal rijstrookwisselingen wanneer ACC actief is, vooral in rustig verkeer (afname van 17%) en in capaciteitsomstandigheden (afname van 31%).
Conclusie: rustiger verkeersbeeld
De constantere volgtijden en snelheden betekenen dat ACC gemiddeld stabieler rijdt dan een gewone bestuurder. Ook de afname van het aantal rijstrookwisselingen levert logischerwijs een rustiger wegbeeld op.
Een illustratief voorbeeld van de invloed van ACC op de doorstroming is zichtbaar in de figuur hieronder. Het bovenste deel toont de snelheid, rijstrook en de volgafstand wanneer ACC niet is geactiveerd, en het onderste deel geeft dezelfde parameters met ACC wél geactiveerd. De snelheid (rode lijn) en de volgafstand (blauwe lijn) zijn met een ingeschakeld ACC duidelijk constanter. Ook neemt de hoeveelheid rijstrookwisselingen (groene lijn) af.
Er is wel een klein ‘maar’. Het naar verhouding grotere gat tussen de ACC-auto en zijn voorganger nodigt andere auto’s uit om in te voegen en dat gebeurt vooral bij rustig verkeer vrij frequent. De ACC reageert direct op zo’n invoeger en remt daarbij soms te abrupt. Dat is bepaald onplezierig voor de bestuurder.
Enquête
Als aanvulling op de veldtest hebben we een online enquête georganiseerd onder ACC-gebruikers. Met hulp van de ANWB (nieuwsartikel op de website en aandacht in e-mail-nieuwsbrief) zijn in totaal 200 geldige reacties verzameld. Om een beeld te geven van de respondenten: het betreft vooral mannelijke bestuurders, ouder dan 40 jaar, met minstens 20 jaar rijervaring. Een derde van hen gebruikt ACC voor minder dan zes maanden.
De keuze voor ACC, tevredenheid
Verlichting van de rijtaak en veiligheid zijn de belangrijkste redenen om te kiezen voor een ACC-systeem. Gebruikers zeggen comfortabeler te rijden met ACC.
ACC-systemen die actief zijn bij alle snelheden worden positiever beoordeeld dan systemen met een ondergrens. Ook worden systemen die actief kunnen remmen in plaats van alleen ‘uitrollen’ (gas loslaten) meer gewaardeerd. ACC wordt bijna alleen op snelwegen gebruikt en nauwelijks op regionale en stedelijke wegen. In het algemeen zijn gebruikers positief over hun ACC-systeem: ze geven het een 8.
Alertheid
Volgens twee derde deel van de respondenten heeft de ondersteuning (verlichting) van de rijtaak geen invloed op hun alertheid. Maar een derde geeft toe dat hun aandacht wel verslapt als ACC geactiveerd is. De helft van deze groep – een zesde van het totaal – zegt zelfs sneller geneigd te zijn nevenactiviteiten uit te voeren als ACC aan staat.
Het valt op dat hoe minder instructies een bestuurder gekregen heeft bij de aanschaf van een auto met ACC, hoe groter de kans is dat zijn alertheid afneemt en hij andere dingen gaat doen achter het stuur. Bijna de helft van de gebruikers van ACC heeft uitgebreid instructies ontvangen voor het gebruik ervan, en een derde heeft ‘een beetje’ instructies ontvangen. De gebruikers die instructies ontvangen hebben, geven aan dat ze zich bewuster zijn van de risico’s. Ook worden zij minder vaak verrast door het ‘gedrag’ van ACC, bijvoorbeeld wanneer het systeem zichzelf deactiveert of wanneer het plotseling remt of versnelt. Des te zorgelijker is het dat 22% van alle respondenten aangeeft geen enkele instructie te hebben ontvangen. Zij moeten in de praktijk leren hoe ACC te gebruiken, waarbij het ACC-systeem zich voor hen vaker onverwacht gedraagt.
Conclusies
ACC leidt in zijn algemeenheid tot een homogener verkeersbeeld. Ook wat gebruikerstevredenheid betreft scoort ACC prima: het rijdt ‘ontspannen’ en verlicht de rijtaak, aldus de respondenten uit ons onderzoek.
Uit de veldtest en de enquête komen echter ook enkele ‘rafelrandjes’ naar voren. Doordat het huidige ACC-systeem slechts één voorganger vooruitkijkt, is zijn rijstijl soms te defensief (te veel afstand houden, te vroeg remmen) en soms juist te agressief (te laat remmen).
Veel verontrustender is echter het gegeven dat de aandacht van veel gebruikers verslapt zodra ACC wordt ingeschakeld. Een niet te verwaarlozen deel geeft zelfs toe vaker nevenactiviteiten uit te voeren met ACC ingeschakeld.
Wat betekent dat voor de komende tijd? ACC is gebaat bij (radar)systemen die verder vooruitkijken dan één auto. Nog beter zou een Cooperative Adaptive Cruise Control (CACC) zijn, waarmee actieve communicatie tussen voertuigen mogelijk is.
Maar er zijn vooral gerichte (verplichte?) acties nodig om ACC-gebruikers beter te instrueren. Immers, als in de toekomst ACC en andere rijtaakondersteunende (maar nog niet rijtaakvervangende) systemen breed ingevoerd worden, zullen ook mensen met minder rijervaring ze gebruiken. Als zij zonder instructies met ACC de weg op gaan, zal dat de verkeersveiligheid niet ten goede komen. Alleen met duidelijke en consequente voorlichting kunnen we ervoor zorgen dat het potentieel van ACC en z’n opvolgers optimaal benut wordt.
____
De auteurs
Mark Gorter MSc en ing. Pieter Prins zijn respectievelijk junior en senior adviseur verkeersmanagement bij Royal HaskoningDHV.
