In juni 2019 publiceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de Schets Mobiliteit naar 2040: veilig, robuust, duurzaam. Het visiedocument heeft als doel “integraal richting te geven aan het mobiliteitsbeleid”. Welke richting voorziet het ministerie voor specifiek het wegverkeer?
De Schets Mobiliteit naar 2040 zet een paar ambitieuze stippen op de horizon. Over twintig jaar moet het mobiliteitssysteem in Nederland veilig, robuust en duurzaam zijn, staat de gebruiker centraal en is de impact op de leefomgeving minimaal, zo lezen we.
Wat veiligheid betreft is het streven om tot nul verkeersslachtoffers te komen. Ook sociale veiligheid in het vervoer valt onder dit punt. Robuust staat voor acceptabele, voorspelbare en betrouwbare reistijden. Duurzaam betekent nul emissie. De gebruiker centraal wil zoveel zeggen dat de reiziger zich makkelijk en flexibel van deur tot deur kan verplaatsen. De minimale impact op de leefomgeving betekent dat de effecten op luchtkwaliteit, geluid en trillingen klein zijn en dat er niet meer ruimte wordt gebruikt dan nodig is.
Dat is allemaal niet heel S.M.A.R.T. geformuleerd, maar dat hoeft misschien ook niet in een schets. Het ministerie meent wel aan dat het realiseren van de ambitie een “nieuwe manier van denken” vereist. Hoe nieuw wordt in acht speerpunten uitgewerkt. In het onderstaande pikken we er een paar aspecten uit die ons vakgebied raken.
Speerpunten
Voor verkeersveiligheid op de weg wijst het ministerie op het Strategisch Verkeersveiligheidsplan 2030. Dit plan kenmerkt zich door proactief en risicogestuurd beleid. Nieuw is dat niet, eerder een herwaardering van de Duurzaam Veilig-principes. Het is een goed begin om het onveiligheidstij op de weg te keren, maar het is de vraag of we daarmee in de buurt van de nul verkeersslachtoffers komen. Verwacht het ministerie dat slimme technologie de rest doet? De 2040-schets is er niet heel duidelijk over.
Het aspect robuust wordt onder meer ingevuld met een snelle afhandeling van incidenten en het voorzien in vervoersalternatieven. Ingrijpender is dat het ministerie ook toekomstbestendig betrekt bij robuustheid. Dat betekent bijvoorbeeld dat de infrastructuur geschikt moet zijn voor zelfrijdende vervoermiddelen. Klimaatbestendig is een ander verstrekkend robuustheidsvereiste: het mobiliteitssysteem dient bestand te zijn tegen weersextremen. Hiervoor zijn in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie al wat lijnen uitgezet. Dan is er nog de robuustheid op het vlak van ict en elektriciteit. Met alle technologische sprongen in het vooruitzicht is een goed beheer (inclusief bescherming) van de digitale/elektrische componenten van ons mobiliteitssysteem cruciaal.
Voor stedelijke gebieden wil het rijk in goede alternatieven voor de auto voorzien: ov, fiets, maar ook deelauto’s en autonome busjes. Multimodale hubs aan de randen van de stad en in de regio moeten het ‘alternatieve reizen’ aantrekkelijk houden.
Wat de hoofdinfrastructuur betreft zal er soms gebouwd moeten worden, maar de 2040-schets erkent dat aanleg van extra infrastructuur lang niet altijd de beste oplossing is. Slimme ruimtelijke keuzes en oplossingen zijn nodig, bijvoorbeeld door wonen, werken en voorzieningen nabij bestaande en nieuwe knooppunten te concentreren. Ook ziet het ministerie ruimte om de capaciteit van de netwerken beter te benutten. Het ministerie put daarbij vertrouwen uit het programma Beter Benutten, waarin “het mobiliteitsgedrag succesvol is beïnvloed”.
Instrumenten
De verhoogde inzet op benutten heeft consequenties voor de financiële instrumenten. Zo zal het kabinet het Infrastructuurfonds omvormen tot een Mobiliteitsfonds, omdat het eerste nog te specifiek is gericht op de aanleg van infrastructuur. Deze kleine maar fundamentele wijziging laat goed zien welke koers het rijk voor de komende jaren kiest: ‘benutten’ heeft zich nadrukkelijk náást en misschien wel vóór ‘bouwen’ genesteld.
Wat nog niet is veranderd, is de (politiek ingegeven) afkeer van beprijzen als beleidsinstrument. In geen enkel van de acht speerpunten wordt de mogelijkheid van het anders belasten van autoverkeer zelfs maar overwogen. De 2040-schets vermeldt wel dat er pilots komen “om ervaringen op te doen met alternatieve vormen van vervoer en betaling”, maar ze voegt daar meteen de disclaimer aan toe: “zonder dat dit leidt tot een systeem van rekeningrijden.”
____
Meer lezen: De pdf van Schets Mobiliteit naar 2040, veilig robuust, duurzaam, juni 2019, is te downloaden vanaf Rijksoverheid.nl/ienw.
