Bert van Wee is hoogleraar Transportbeleid aan de TU Delft. De afgelopen decennia heeft hij al heel wat mobiliteitsinnovaties voorbij zien komen. Wat vindt hij van het huidige smart mobility?
“Je kan natuurlijk niet tegen smart mobility zijn. Wie wil nou geen slimme oplossingen? Denk aan MaaS of een betere integratie van vervoersdiensten: prima! Bij zelfrijdende auto’s ligt het genuanceerder, omdat die ook wat nadelen kennen, maar met die slimme techniek als zodanig is ook niets mis. Maar dan de vraag wat het allemaal oplevert. Veel mensen denken dat smart mobility ons mobiliteitssysteem de komende vijf tot twintig jaar helemaal op z’n kop gaat zetten. Ik geloof daar persoonlijk niets van.
MaaS
Laat ik beginnen met MaaS, Mobility as a Service. Dat is inderdaad een mooi concept, zeker als het zonder (extra) belastinggeld in de markt gezet kan worden. Maar geloof maar niet dat het een enorme impact gaat hebben op het aantal multimodale ritten of het aantal autokilometers. Ten eerste: verreweg de meeste van onze verplaatsingen zijn repetitief. We lopen naar de supermarkt om de hoek, gaan met de auto naar opa en oma, brengen onze kinderen met de fiets naar school, gaan per trein naar ons werk… en zo doen we dat altijd. Voor die gewoonteverplaatsingen heeft MaaS weinig te bieden. Als het gaat om verplaatsingen die we bij uitzondering maken en die complex zijn, is het een ander verhaal. Denk aan een sollicitatiegesprek op een plek wat verder van een station: dan ben je blij dat er MaaS is. Maar ja, hoe vaak maak je zo’n ‘bijzondere’ verplaatsing?
MaaS vereist een optimale samenwerking tussen de aanbieders van vervoerdiensten. Eerst zien dan geloven, denk ik dan
Een tweede reden voor mijn scepsis is dat MaaS een optimale samenwerking tussen de aanbieders van vervoerdiensten vereist. Eerst zien dan geloven, denk ik dan. De OV-Chipkaart is ruim tien jaar geleden ingevoerd, maar we hebben nog steeds geen single check-in check-out. Als je op een station van vervoerder wisselt, moet je uitchecken bij de ene vervoerder en inchecken bij de andere. In presentaties heb ik vervoerders horen zeggen dat ze ‘natuurlijk niet gingen toestaan dat anderen hun tickets zouden gaan verkopen’. Met zo’n houding wordt MaaS nooit wat.
Bijeffecten
Al met al zal het mobiliteitseffect van MaaS dus niet heel groot zijn – de emissies en files gaan we er in ieder geval niet mee oplossen. Datzelfde geldt denk ik voor de meeste andere slimme concepten. Sommige vormen van smart mobility hebben zelfs negatieve bijeffecten. Neem zelfrijdende auto’s. Die zouden tot een hogere dichtheid en betere doorstroming leiden, omdat ze pelotons met heel korte volgtijden kunnen vormen. Maar de kans is groot dat ze nieuwe mobiliteit uitlokken én leiden tot een substitutie van het ov naar de auto. Voor je het weet is het drukker op de weg en is er van de voorspelde ‘filewinst’ weinig over.
Kleuren-tv
Tot zover mijn nuchtere blik op de zaak. Het feit dat MaaS en andere ontwikkelingen niet zoveel effect zullen hebben, is natuurlijk geen reden ze af te wijzen. De kleuren-tv heeft ook nauwelijks problemen opgelost, maar ik ben wel blij dat ze er is. Het is ook goed te bedenken dat achter de nationale totalen vaak grote verschillen zitten. Smart mobility kan voor sommige mensen interessante voordelen hebben. Denk aan mensen die veel zakelijke reizen maken zonder auto: voor hen zal MaaS vast erg handig zijn. En voor mensen zonder rijbewijs op het platteland, is zo’n zelfrijdende auto een zegen.
Kortom, er is niks tegen smart mobility. Maar temper je verwachtingen.”
