In mijn opleiding verkeerskunde werd me een mooi kader aangereikt van hoe reizigers beslissingen nemen rond verplaatsingen. Eerst kiest een reiziger of hij zich al dan niet gaat verplaatsen. Daarna bepaalt hij zijn vertrektijdstip, zijn vervoerswijze en tot slot zijn route. Deze keuzes maakt de reiziger geheel rationeel en doelbewust.
Met behulp van dit kader kun je gemakkelijk vooraf maatregelen, beleid en nieuwe ontwikkelingen toetsen. Vanuit dit denkkader met allemaal rationele beslissingnemers kom je ook tot evenwichtsmodellen: als iedereen zich rationeel gedraagt ontstaat een vastliggende situatie. Hoe overzichtelijk kan het leven zijn!
Zo’n zelfde evenwichtstheorie kun je ook loslaten op het investeren op de beurs. De zogenaamde efficiënte-markthypothese was goed voor Nobelprijzen en stelt dat dat alle publieke informatie en toekomstverwachtingen in de beurskoers zijn ingecalculeerd. Anders gezegd: de marktprijs van een aandeel is altijd gelijk aan de onderliggende waarde. Volgens deze theorie is de beurs efficiënt en valt ze dan ook niet te kloppen. In evenwichtsmodelleringen bij routekeuzes zie ik dezelfde conclusie: zoek geen alternatief, want een snellere route is er toch niet.
Maar klopt dit volmaakt rationele denkkader wel? Op de beurs zijn er praktische voorbeelden van mensen die handelen tegen de efficiënte-markthypothese in. Succesbelegger Warren Buffett is rijk geworden door te profiteren van het verschil tussen de marktprijs en de eigenlijke waarde. Je hebt tijden dat de markt vergeven is van de overdrijvingen en er bubbels ontstaan, met prijzen die van elke realiteitszin gespeend zijn. In de omgekeerde richting zien we financiële crises waar iedereen ‘risico-avers’ wordt en de prijzen kelderen. Dan is de prijs weer veel lager dan de eigenlijke waarde. Los van deze sterke marktschommelingen is er eigenlijk altijd wel sprake van sentimenten die ‘onevenwichten’ creëren. Met de woorden van Buffett: “De prijs is wat je betaalt en de waarde is wat je krijgt.”
Beleggers blijken dus een pak minder rationeel dan aangenomen. Niet voor niets staat de efficiënte-markthypothese sinds de crisis van 2008 sterk onder druk. De markt is misschien soms efficiënt, maar lang niet altijd: onevenwichten zijn een belangrijk onderdeel van de realiteit op de beurs en je kunt die niet negeren. Meer nog, als belegger moet je precies van dit irrationele gedrag profiteren.
Ook in ons vakgebied denk ik dat we de evenwichtsbenadering moeten bijschaven. Maar hoe brengen we de irrationele reiziger in ons denkkader? Hoe kunnen we net als Buffett profiteren van die irrationele reiziger, om zodoende heel rationele verkeersmanagementdoelstellingen na te streven? Ik zie een sterke nood om werkelijk gedrag te meten. Enquêtes leveren te vaak gewenste antwoorden op, dus we moeten op zoek naar alternatieven. Persoonlijk geloof ik sterk in nieuwe big data-bronnen. De frequentie van reizen, routekeuzegedrag, omgaan met wijzigende maatregelen en het precieze rijgedrag zijn immers perfect meetbaar. Het resultaat van alle verplaatsingskeuzes zit in de gemeten data!
In een volgende stap kunnen we met passende maatregelen inspelen op het irrationele gedrag. Op de A58 zie ik alvast hoe gameontwikkelaars worden ingeschakeld om in-car rijadviezen beter op te laten volgen. Op een gelijkaardige manier kunnen we winst boeken bij het beïnvloeden van irrationele verplaatsingskeuzes en marketingprincipes in het verkeersmanagement binnenhalen. Voor mij was het lezen van Daniel Kahneman’s ‘Ons feilbare denken’ alvast een oogopener met een pak inspiratie over hoe ons onderbewuste gedrag bijgekleurd kan worden. Want net zoals beleggers moeten we de kansen grijpen in al dat irrationeel gedrag.
_____
Steven Logghe
Directeur Verkeersmanagement van Be-Mobile
