Er komen steeds meer verkeersgerelateerde data beschikbaar – en de toepassingsmogelijkheden van die data worden groter en groter. Om grip te houden op de ontwikkelingen besloot het samenwerkingsverband BEREIK! een datavisie op te stellen. De BEREIK!-organisatie en de afzonderlijke wegbeheerders in Zuid-Holland kunnen op basis van deze visie data (blijven) inzetten om de regio bereikbaar te houden.
We leggen als regio veel nadruk op het slim toepassen van verkeersdata. Actuele informatie over verstoringen en spitsdrukte gebruiken we bijvoorbeeld niet alleen in de verkeerscentrales, maar we communiceren die via 340 DRIP’s ook rechtstreeks aan weggebruikers. Dezelfde informatie hopen we binnenkort in-car aan te bieden. Een optimaal (her)gebruik van data!
Toch denken we als regio nog veel stappen te kunnen maken op het gebied van data en informatievoorziening. Lang niet alle verkeersgerelateerde informatie waarover we beschikken, wordt gedeeld met de weggebruiker. De verhouding overheid en markt wordt opgeschud doordat marktpartijen over steeds meer waardevolle data beschikken. En los daarvan gaan de technologische ontwikkelingen zo snel – nieuwe datagedreven processen, nieuwe informatiediensten – dat er van achteroverleunen eigenlijk nooit sprake kan zijn.
Leidraad
Om grip te houden op alle datagerelateerde taken en processen hebben we het afgelopen jaar een regionale datavisie uitgewerkt. Half 2018 hebben we vier werksessies met onze BEREIK!-partners gehouden, waarin we stilstonden bij onder meer maatschappelijke en technologische trends, referentieprojecten, motivatie, taken en verantwoordelijkheden van ons als overheden, de rol van de markt en de afstemming van datavraag en -aanbod. De inzichten en conclusies van deze sessies hebben we geordend en gebundeld in een visiedocument. Dit is teruggekoppeld aan alle partners en in april 2019 goedgekeurd.
De bedoeling is dat we de visie de komende vijf jaar hanteren als leidraad voor de BEREIK!-organisatie en de partners. De visie is daarom ook praktisch ingestoken: het bevat vooral ‘opdrachten’ voor de komende periode. In het onderstaande bespreken we kort de belangrijkste punten.
Taken en verantwoordelijkheden BEREIK!-partners
- Voer de taken voor het op netwerkniveau informeren van weggebruikers in principe zelf uit. Wanneer de markt aantoont deze taken minstens zo goed aan te kunnen, kan de uitvoering (deels) bij marktpartijen worden gelegd: de wegbeheerder krijgt dan een sturende en controlerende rol.
Voor informatievoorziening op maat vervullen marktproducten al een belangrijke rol. Bij de afsluiting van de Maastunnel in Rotterdam bijvoorbeeld, heeft de gemeente de app Flitsmeister ingezet om regelmatigegebruikers van de Maastunnel te waarschuwen voor de sluiting. - Breng de administratie van de aanwezige data op orde en maak die inzichtelijk voor de andere BEREIK!-partners. Zo moet altijd duidelijk zijn welke afdelingen over welke data(bronnen) beschikken, wat de kwaliteit van de data is en welke actief gebruikt worden. Op deze wijze is het eenvoudiger data uit te wisselen – en voorkom je dubbel data inwinnen of inkopen.
- NDW is voor de regio het platform voor afstemming, gezamenlijke inkoop, opslag en delen van data.
Onderbouwing en inhoudelijke uitwerking
- Van elke benodigde dataset moet duidelijk zijn wat de gewenste kwaliteit is. De beoogde gebruiker van de data – de BEREIK!-organisatie of een van de partners – moet helder krijgen hoe die ingewonnen kan worden, wat dat kost, wie dat zou kunnen doen en hoe de landelijke distributie gaat.
- Toets of de gezamenlijke inkoop van data tot kostenefficiëntie leidt. Let hierbij goed op de impact van contractuele afspraken, zoals aansprakelijkheid, eigendom van data, doorbelasten van kosten, mogelijkheden (gedeeltelijke) vroegtijdige beëindiging enzovoort.
- Wees alert op nieuwe methoden en technieken waarmee de taken van wegbeheerders mogelijk efficiënter en effectiever kunnen worden uitgevoerd. Een voorbeeld: De Verkeersonderneming heeft proeven gedaan om uit verschillende publieke en private databronnen nauwkeurige(re) incidentdata te genereren.
Organisatorische en procesmatige keuzes
- Kennisdeling moet bij alle BEREIK!-partners een vanzelfsprekendheid zijn: elkaar opzoeken, gebruikmaken van elkaars ervaring, nieuwe initiatieven bundelen en kennisontwikkeling op een centrale plaats borgen.
- De partners moeten bepalen voor welke informatiebehoefte(n) het zinvol is om een gezamenlijke aanpak uit te werken. Breng hierover een advies uit ter besluitvorming binnen BEREIK!.
- Het onderwerp ‘data’ krijgt een vaste plaats in het jaarplan van BEREIK!.
- Het onderwerp ‘data’ wordt op de begroting van BEREIK! opgenomen om de benodigde mensen, expertise en middelen te garanderen.
- Voor specialistische onderwerpen als privacy, security, procurement, juridische zaken (waaronder AVG), kwaliteitsborging enzovoort wordt aangesloten bij landelijke gremia, zoals de Krachtenbundeling Smart Mobility, thema Digitaliseringsopgave. BEREIK! levert (naar vermogen) input aan de betreffende gremia.
Werkwijze en uitvoering
- Er moet een regionale datamanager met voldoende mandaat komen. Die zal als trekker binnen de regio fungeren en erop toezien dat de in de datavisie beschreven keuzes en uitgangspunten worden nageleefd. Een eerste stap hiertoe is al gezet: in het Organisatie- en formatieplan 2020-2023 van BEREIK! is het voorstel opgenomen in een (regionale) data-analist te voorzien.
- Data moeten vaker en breder worden ingezet bij de beleidsvorming en -uitwerking. Een voorbeeld is het gebruik van data-analyses voor beleidsontwikkeling en -evaluatie. En door meer informatie over een knelpunt te verzamelen (vervoersstromen, herkomst-bestemming, type voertuig) kan een wegbeheerder gerichter maatregelen nemen dan mogelijk is op basis van alleen expert judgement.
- Zoek actief naar synergie tussen verschillende taken en afdelingen (beleidsafdeling, beheerafdeling en projectenorganisaties). Het doel is om een overeenkomstige informatiebehoefte(n) gezamenlijk in te vullen. Een voorbeeld: informatie over fasering van wegwerkzaamheden bij een projectenafdeling is ook relevant voor de inzet van verkeersmanagement en de informatievoorziening voor weggebruikers.
Kijk waar mogelijk ook naar domeinoverstijgende synergie. De provincie geeft hier al invulling aan in het project de Blauwe Golf: brugopeningen voor scheepvaart worden afgestemd op wegverkeer en openbaar vervoer. - Blijf in dialoog met de markt om publiek-private samenwerkingsmodellen verder uit te denken, te sturen wat de markt ontwikkelt en om te monitoren of gepubliceerde data worden gebruikt.
Vervolgstappen
De datavisie is een eerste stap om als regio datagedreven te kunnen werken. De komende periode zullen we de datavisie in concrete ‘data-items’ uitwerken: per item moet duidelijk zijn wat er wordt gevraagd (kwaliteit) en hoe de data ingewonnen en doorgeleverd kunnen worden. BEREIK! zal de datavisie en nadere uitwerkingen gebruiken om namens de partners inbreng te geven aan landelijke tafels. En uiteraard zullen de BEREIK!-partners de komende tijd de daad bij het woord moeten voegen en menskracht en middelen vrij moeten maken voor (het slim inzetten van) data.
____
De auteurs
Patrick van Norden en Arjen Reijneveld zijn lid van het Regieteam BEREIK!, namens respectievelijk MRDH en gemeente Den Haag.
Joan Mertodirjo is projectsecretaris/projectleider bij BEREIK!
Project Informatiedesk houdt processen tegen het licht
BEREIK! heeft in 2018 de processen rond het informeren van weggebruikers in kaart laten brengen. Het doel van dit project ‘Informatiedesk’ was om deze processen waar mogelijk te stroomlijnen en verbeteren.
Volgens het eindrapport van het project zijn de databronnen waar de BEREIK!-partners momenteel over beschikken, op zich toereikend om aan de informatiebehoefte van weggebruikers te voldoen. Er zijn echter zeker verbeteringen mogelijk. De data over bijvoorbeeld evenementen of brugopeningen zijn niet altijd compleet of correct. Een beter overzicht van evenementen in de regio is ook nodig om vanuit de centrales adequaat te kunnen inspelen op de gewijzigde verkeersvraag.
Een ander punt is, dat de communicatie tussen de verschillende centrales beter kan. Door processen aan te scherpen moet de snelheid waarmee informatie gedeeld wordt met weggebruikers omhoog kunnen, aldus het rapport. Er zijn al acties in gang gezet om de informatievoorziening over incidenten (oorzaak, duur en effect) te verbeteren.
Het project Informatiedesk heeft verder geleid tot de gezamenlijke inkoop van een ‘viewer’ (voor het real-time monitoren van de situatie op de weg) en een proef met een tool waarin de restduur van incidenten op het onderliggende wegennet kan worden vastgelegd.
