In 2011 bracht NM Magazine een speciale editie uit over operationeel verkeersmanagement in de regio. Vier regio’s deden verslag van hun toen nog prille ervaringen met regionale verkeerskundige teams, regiodesks en regionaal verkeersmanagement ‘op straat’. Inmiddels zijn we een kleine vijf jaar verder. Wat zijn de ervaringen tot nu toe? We vroegen regio Zuid-Holland om hun belangrijkste leerpunten.
In 2008 nam het samenwerkingsverband BEREIK! – de gemeenten Den Haag en Rotterdam, provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat Zuid-Holland en (toen nog) Stadsgewest Haaglanden en Stadsregio Rotterdam – het besluit om fors te investeren in regionaal verkeersmanagement. De eerste jaren lag de focus op het afstemmen van tactische kaders, de oplevering van de benodigde middelen (extra DRIP’s, meetpunten etc.) en het opstellen van gezamenlijke regelscenario’s. In 2011 waren we echter klaar voor de praktijk. Op 1 januari ging ons Regionaal Verkeerskundig Team van start. In augustus werd er proefgedraaid met gezamenlijke regelscenario’s bij grootschalig onderhoud op de Rotterdamse ring A20, en op 1 september 2011 ging de Regiodesk ‘live’.
Leerpunten
Sindsdien hebben we gewerkt met zowel dagelijkse regelscenario’s als scenario’s voor niet-reguliere situaties. We hebben onze aanpak voortdurend geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Dat betekent dat we inmiddels aardig zicht hebben op wat werkt en wat niet. Onze vijf belangrijkste leerpunten sommen we hieronder op.
1. Liever praktisch en vlot dan groots en (mee)slepend
De problemen waar onze regio zich voor gesteld zag, waren fors. De druk op het wegennet was al groot en er stonden grootschalige werkzaamheden op de A15 en A20 op stapel. Dit resulteerde in een hoog besef van urgentie, waardoor het bestuurlijk commitment voor maatregelen sterk was. Alle betrokken partijen waren het er bijvoorbeeld over eens dat er een centrale desk voor het regionaal managen van verkeer moest komen.
Maar urgentie brengt ook tijdsdruk met zich mee. Er was geen tijd om te praten over ideale oplossingen – er moesten praktische maatregelen worden uitgewerkt voor snel resultaat. Uiteindelijk lukte het om binnen acht maanden de Regiodesk operationeel te krijgen in de Verkeerscentrale Zuidwest-Nederland van Rijkswaterstaat. De losse laptops en technische bypasses waarmee we begonnen, staken weliswaar schril af bij de prachtige ‘vaste’ systemen van de centrale, maar dagelijks operationeel regionaal verkeersmanagement mét meerwaarde was een feit.
Sinds het live gaan van de desk hebben we de techniek, scenario’s en werkafspraken geleidelijk doorontwikkeld.
2. Operationeel verkeersmanagement is een andere tak van sport dan beleidsontwikkeling
De ervaring leert dat de vaardigheden en expertise die nodig zijn tijdens de (strategische, tactische) ontwikkeling en de voorbereiding van regionaal verkeersmanagement, sterk verschillen van de vaardigheden die het operationele werk vereist. Dat laatste heeft een ander ritme en een grotere dynamiek: het is een proces en geen project. Bij de dagelijkse uitvoering en het beheer is bijvoorbeeld een permanente cyclus van Plan-Do-Check-Act essentieel. Ook is het belangrijk dat de taken en verantwoordelijkheden goed zijn vastgelegd.
In Zuid-Holland zijn de operationele taak en de beheertaak belegd bij het Regionaal Verkeerskundig Team en de Regiodesk van BEREIK!. Het Regionaal Verkeerskundig Team bestaat uit verkeerskundigen die de scenario’s uitwerken, voorbereiden in systemen en de effecten analyseren. De Regiodesk wordt bemand door wegverkeersleiders die de inzet van regelscenario’s coördineren. Waar nodig past de Regiodesk scenario’s tijdelijk aan, of ze improviseert als de situatie daarom vraagt – steeds in overleg met operators in de verkeerscentrales van de wegbeheerders.
3. Het zijn niet de dagelijkse files die ons het meest bezighouden
Bij het opzetten van regionaal verkeersmanagement stonden de dagelijkse files centraal. Ook bij de start van de Regiodesk waren de eerste regelscenario’s sec gericht op het informeren en sturen van verkeer bij reguliere drukte. Deze scenario’s hebben zonder meer meerwaarde. De praktijk heeft echter geleerd dat de Regiodesk vooral toegevoegde waarde heeft bij incidentele hinder als ongevallen, wegwerkzaamheden, evenementen en storingen aan infrastructuur. Juist bij deze hinder komt het aan op het samenstellen van een optimaal, ‘wegbeheerderoverstijgend’ pakket aan maatregelen, inclusief regelscenario’s. Zo’n scenario zal nooit álle mogelijke situaties kunnen vatten – het gaat immers om niet-reguliere en vaak onvoorziene situaties – maar biedt in ieder geval een goede basis voor (ad hoc) maatwerk vanaf de Regiodesk.
En die bijzondere scenario’s bleken in ons geval veel vaker nodig dan vooraf gedacht. De medewerkers van de Regiodesk hebben in 2015 bijna 3.200 keer informerende en sturende verkeersmanagementmaatregelen getroffen om het verkeer zo goed en veilig mogelijk door te laten stromen. 85% van deze inzet was wegbeheerderoverstijgend, maar nog interessanter: bijna 50% van de inzet betrof onverwachte verstoringen. In 60% hiervan moesten de beschikbare scenario’s ad hoc op de situatie getuned worden.
4. Technisch leek alles mogelijk…
Om de samenwerking in een regio naar een niveau hoger te brengen is het noodzakelijk om techniek en processen verregaand te integreren. Dat is een weg met de nodige hindernissen, die geregeld om ‘roeien met de riemen die je hebt’-oplossingen vraagt. Een voorbeeld: toen bleek dat de cameramanagementsystemen van twee wegbeheerders met geen mogelijkheid te koppelen waren, hebben we besloten om met parallelle systemen te werken. Dat is allerminst ideaal, omdat de camerabeelden over meerdere vensters zijn verdeeld die niet allemaal tegelijk te bekijken zijn. Maar zo’n second best oplossing is beter dan geen oplossing.
De hindernissen zijn trouwens niet alleen technisch van aard. Zo lukte het ons tijdens de Nucleair Security Summit in 2014 om alle gewenste koppelingen operationeel te krijgen. Na afloop bleek het echter een hele klus om die tijdelijke verbindingen ook structureel – en dat betekent onder meer: tegen acceptabele kosten – beschikbaar te houden. De bereidheid om buiten de gebaande paden te treden, op uitvoerend én managementniveau, is onmisbaar om dan toch stappen vooruit te maken.
5. De reikwijdte van verkeersmanagement blijft groeien
Ondanks de onder punt 4 genoemde uitdagingen hebben we met name in het laatste jaar veel koppelingen met wegbeheerders kunnen realiseren. Dankzij nieuwe netwerkmanagementsystemen en verkeerscentrales bij de provincie Zuid-Holland en gemeenten Rotterdam en Den Haag is het netwerk waarop we structureel regionaal verkeersmanagement bedrijven, enorm vergroot.
Inmiddels hebben we ook zoveel ervaring opgedaan dat de weg open is voor nóg meer regionalisering. Onlangs hebben we bijvoorbeeld koppelingen gerealiseerd met de verkeerslichten- en netwerkmanagementsystemen van onder andere Vlaardingen, Schiedam, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel en Delft. Het is nu mogelijk om ‘met één druk op de knop’ de verkeerslichten bij al die wegbeheerders aan te sturen – ook die van wegbeheerders die geen operationele verkeersmanagementcentrale hebben.
Stapsgewijs
Concluderend kunnen we stellen dat we in stapjes naar ons wensbeeld zijn gegroeid. Op heel het regionale netwerk in de provincie Zuid-Holland voeren we dagelijks operationeel verkeersmanagement uit. De cijfers laten zien dat deze grensoverschrijdende verkeersmanagementinzet ook meerwaarde biedt. Een evaluatie uit 2012 van vier cases waarbij verkeer over meerdere wegen werd geleid wegens een incident, toonde maatschappelijke baten op tussen € 7.000 en € 63.000. Dit zijn mooie getallen gezien de bijna 3.200 keer dat de Regiodesk in 2015 verkeersmaatregelen trof!
Misschien wel belangrijker is dat we een organisatorisch en technisch fundament hebben waarop veranderingen, bijvoorbeeld ingegeven vanuit het programma Beter Benutten, direct kunnen landen. Voor de ontwikkelingen en uitdagingen die de komende tijd op ons af komen, houden we dus vast aan deze werkwijze: kleine overzichtelijke stappen, maar wel in de juiste richting.
____
De auteurs
Lieke Berghout is programmamanager van BEREIK!
Leon Deckers is consultant Verkeersmanagement bij DTV Consultants en lid van het Regionaal Verkeerskundig Team.
Remco Gilbers is adviseur Verkeersmanagement en verkeersregie bij gemeente Rotterdam en lid van het Regionaal Verkeerskundig Team.
