In de provincies Groningen en Drenthe vond van 2020 tot en met 2022 de MaaS-pilot Groningen Drenthe – Reiziger Centraal plaats. Er is een app opgeleverd én is een route uitgestippeld voor de toepassing van MaaS in het landelijke gebied – met Wmo-vervoer en de hubtaxi als belangrijke componenten.
In Groningen en Drenthe staat vooral de bereikbaarheid van de landelijke gebieden onder druk. De ov-lijnen zijn er dun en de kosten ervan hoog. Het vraagafhankelijke (deel)vervoeraanbod is beperkt en inwoners kennen de weg naar deze mobiliteitsproducten maar matig. De autoafhankelijkheid is dus groot in de regio – met de niet-autobezitter als grote verliezer.
MaaS-pilot
Deze forse uitdagingen waren aanleiding voor de provincies Groningen en Drenthe, gemeenten, OV-bureau Groningen Drenthe en Publiek Vervoer Groningen Drenthe om deel te nemen aan het Landelijke Programma MaaS. Mobility as a Service, MaaS, wordt immers gezien als een belangrijk instrument om vervoersdiensten gebruiksvriendelijk te ontsluiten. Normaliter draait het dan vooral om openbaar vervoer en meer commerciële (deel)vervoersvormen. Maar Groningen en Drenthe waren benieuwd of ook Wmo-vervoer en de hubtaxi in te passen zijn in MaaS.
Groningen en Drenthe waren benieuwd of ook Wmo-vervoer en de hubtaxi in te passen zijn in MaaS.
Het Wmo-vervoer is er voor de 41.000 mensen in de regio die recht hebben op ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning. Mensen die rolstoelafhankelijk of anderszins beperkt zijn, kunnen hiermee tegen een gereduceerd tarief een taxi boeken. De hubtaxi is een oplossing van Groningen en Drenthe om het ov aantrekkelijk te houden. Tegen normaal ov-tarief kan een inwoner van het platteland een taxi of busje bestellen naar een hub in de buurt (binnen een straal van 20 kilometer).
Om dit vervoersaanbod ook in een MaaS-omgeving te krijgen, hebben Groningen en Drenthe vanuit het Landelijke Programma de MaaS-pilot Groningen Drenthe – Reiziger Centraal opgezet. Deze liep van 2020 tot en met 2022.
Begin dit jaar heeft MuConsult het project geëvalueerd aan de hand van deskresearch, interviews en werksessies.
Vertraagde oplevering app
Het meest concrete resultaat van de pilot is de MaaS-app Glimble. De ontwikkeling was niet eenvoudig: het werken aan de techniek en de koppelingen tussen de app en de databases, kostte flink langer dan het jaar dat was voorzien. Daarna zorgde de Covid-pandemie nog voor vertraging.
De app kon gedurende de pilot wel gelanceerd worden, inclusief een spraakfunctie voor mensen die de app niet met hun handen kunnen bedienen. Maar de gewenste functie om ook Wmo-vervoer en hubtaxi te kunnen regelen, kwam niet op tijd live en is dus niet getest, laat staan geëvalueerd. Het systeem is technisch al wel voorbereid op Wmo-vervoer en hubtaxi. Zo is er een koppeling gemaakt tussen de app en de ‘spelregeldatabase’ van Publiek Vervoer. De app kan zo de indicatie van de passagier checken en zien of deze rechten heeft op Wmo-vervoer. De verwachting is dat deze functies nog beschikbaar komen.
Interviews en sessies
Het (samen)werken aan de apps heeft er wel toe geleid dat alle betrokkenen in de regio MaaS scherp op het netvlies hebben en er ook een mening over hebben kunnen vormen. In het onderstaande volgen enkele resultaten van de werksessies met de partijen.
MaaS in landelijk gebied
De meningen over welke rol MaaS kan hebben voor de bereikbaarheid van het landelijke gebied, lopen uiteen. Sommigen zien geen kansen voor MaaS in Groningen en Drenthe vanwege de lage bevolkingsdichtheid, het hoge eigen autobezit en het beperkte vervoersaanbod van deelmobiliteit en ov. Anderen verwachten dat MaaS de hubtaxi, openbaar vervoer, deelauto’s en -fietsen fors zichtbaarder kan maken, met een stijging in het gebruik als gevolg. Dit zal dan weer leiden tot een groter aanbod.
Hubtaxi in MaaS
De partijen zijn het erover eens dat integratie van de hubtaxi in het MaaS-platform van toegevoegde waarde is. De vindbaarheid van de hubtaxi verbetert hierdoor. Dit bevordert de reismogelijkheden voor de inwoners – met als mogelijk resultaat een afname van mobiliteitsarmoede in de regio.
Wmo in MaaS
De komende jaren zal de vraag naar Wmo-vervoer in de regio met 30 procent stijgen, zo is de verwachting. Als dat de regio ook 30 procent meer geld gaat kosten, kan dat een probleem worden. Wmo-pashouders via MaaS gebruik laten maken van het ov, kan dan helpen de kosten van Wmo-vervoer te beteugelen. Ook de ov-bezetting gaat dan omhoog.
Wel zijn er belangrijke hobbels te nemen. Allereerst moet de omvang van de groep die deels over kan stappen op ov, niet worden overschat. Idealiter wordt daar nog onderzoek naar gedaan. Om ov-ritten binnen het Wmo-budget te laten vallen, moet ook het beleid worden gewijzigd en zijn nieuwe indicaties nodig. Met dit proces zijn waarschijnlijk járen gemoeid.
Werkgeversaanpakken bieden mogelijkheden om snel gebruikersmassa te genereren voor MaaS.
Werkgeversaanpak
Werkgeversaanpakken, waarbij werkgevers hun werknemers aanmoedigen autoalternatieven te gebruiken voor hun woon-werkritten, bieden mogelijkheden om snel gebruikersmassa te genereren voor MaaS. Werkgevers zouden bijvoorbeeld een MaaS-abonnement kunnen verstrekken aan de werknemers, om hun reismogelijkheden te vergroten.
Conclusie onderzoek
Alle inzichten uit de interviews en werksessie – dat zijn er uiteraard meer dan de punten hierboven – zijn verwerkt in een SWOT-analyse. Op basis hiervan heeft MuConsult een aantal scenario’s voor de toekomstige ontwikkeling van MaaS in Groningen en Drenthe ontwikkeld – zie figuur 1.
Geadviseerd wordt om vanuit het scenario MaaS voor Wmo, via MaaS voor forensen toe te werken naar Maas voor landelijk gebied. Het scenario Forensen is hierbij een manier om massa te genereren, de businesscase rond te krijgen en het pad van de andere scenario’s rendabel te maken en te faciliteren. De overheid kan hier vooral in bijdragen met passend flankerend beleid. Hierdoor wordt het voor marktpartijen commercieel interessant een MaaS-aanbod te creëren in Groningen en Drenthe, waarna reizigers verleid worden dit te gebruiken. Dit vormt de basis voor de massa die MaaS-dienstverleners nodig hebben. Van hieruit kunnen zij een aanbod ontwikkelen voor de doelgroepen van de scenario’s Wmo en Landelijk gebied.
Het scenario Forensen is een manier om massa te genereren, de businesscase rond te krijgen en het pad van de andere scenario’s rendabel te maken en te faciliteren.
Uiteindelijk kan dan een ‘win’ voor alle betrokken partijen ontstaan. Wmo-reizigers hebben met het openbaar vervoer een groter vervoersaanbod en meer zelfstandigheid, ov-reizigers behouden een goed ov-aanbod, gemeenten zien de uitgaven aan Wmo-vervoer minder hard stijgen, provincies krijgen meer ov-opbrengsten, taxivervoerders hebben minder (extra) personeel nodig en ov-bedrijven kunnen hun materieel efficiënter inzetten.
Er is nog een lange weg te gaan eer al die wins te verzilveren zijn, maar de kansen én de route zijn er – ook in een meer landelijk gebied als Groningen en Drenthe.
_____
De auteurs
Jaap Sytsma Msc., Boaz van der Hart Bsc. en dr. Paul Plazier zijn respectievelijk senior adviseur MaaS en Openbaar vervoer, adviseur Mobiliteit en adviseur Duurzame bereikbaarheid bij MuConsult.
