De regio Oost-Nederland heeft er het afgelopen jaar hard aan getrokken om netwerkbreed scenariomanagement operationeel te krijgen. In het kader van SLIM Verkeersmanagement, een van de maatregelen uit het programma Beter Benutten, hebben de wegbeheerders in Gelderland en Overijssel in samenwerking met de markt een pilot opgezet waarin zij een netwerkmanagementsysteem (NMS) ontwikkelden en in de praktijk beproefden. De eerste ervaringen met het systeem zijn veelbelovend.
GelOve is de naam die de wegbeheerders aan het samenwerkingsverband hebben gegeven. Het is een samenvoeging van Gelderland en Overijssel, maar met het ‘gelove’ spreken de wegbeheerders ook het rotsvaste vertrouwen uit in gemeenschappelijk verkeersmanagement. Het samenwerkingsverband is een initiatief van de gemeenten Arnhem, Nijmegen en Deventer, de provincies Gelderland en Overijssel, en Rijkswaterstaat. De regio’s Twente, Zwolle-Kampen en Groningen bereiden zich voor om aan te haken.
Nuchterheid
De voor de regio zo typerende nuchterheid ligt ten grondslag aan de aanpak: klein beginnen, ervaring opdoen en op basis daarvan in stapjes uitbouwen. Eind 2012 heeft GelOve de samenwerking gezocht met IT&T, tegenwoordig Vialis, om een netwerkmanagementsysteem te ontwikkelen. De keuze voor IT&T lag voor de hand omdat Gelderland, Overijssel, Arnhem en Nijmegen al de VI-Centrale van IT&T gebruikten voor het beheer van hun verkeersregelinstallaties. De partijen hebben gezamenlijk de functionele wensen voor het nieuwe NMS vastgesteld en IT&T heeft in mei 2013 de eerste release uitgerold. Gelderland heeft de rol van beheerder op zich genomen. De architectuur van ‘NMS GelOve’ sluit volledig aan bij de OCD Netwerkbreed Regelscenariomanagement, waarin de landelijke afspraken en eisen staan beschreven (OCD staat voor Operational Concept Description. De OCD is vastgesteld door het Landelijk Verkeersmanagement Beraad (LVMB). Zie ook NM Magazine 2013 #4, pagina 24-36. Eerdere uitgave van NM Magazine zijn beschikbaar als download op www.nm-magazine.nl/download.).
Met sec NMS GelOve is het mogelijk om regelscenario’s in te zetten binnen de beheergebieden van Gelderland, Overijssel en Arnhem. Voor echt netwerkbreed scenariomanagement is dat echter niet voldoende. Het NMS moet om te beginnen benaderbaar zijn vanaf de Regiodesk in de Verkeerscentrale Noord- en Oost-Nederland in Wolfheze, de desk van waaruit het regionale verkeersmanagement wordt aangestuurd. Die horde werd in december 2013 genomen: er werd een webbased gebruikersinterface opgeleverd voor de bediening vanaf de Regiodesk. Maar een tweede punt is dat NMS GelOve gekoppeld moet worden aan andere netwerkmanagementsystemen in de regio, om echt over het hele regionale netwerk te kunnen sturen. Deventer had met DevIS al een eigen NMS en Nijmegen was bezig met de aanschaf van een eigen NMS in het kader van de nieuwe Waalbrug. Rijkswaterstaat had voor de verkeerscentrale in Wolfheze wel plannen om een NMS aan te schaffen, maar vanwege aansluiting bij landelijke Rijkswaterstaat-ontwikkelingen zou hier nog enige tijd overheen gaan.
Eerste operationele DVM-Exchange-koppeling
Het succes van de eerste stap, een NMS met potentie, stimuleerde de overige wegbeheerders om de vaart erin te houden. In juni 2014 is de koppeling gelegd tussen NMS GelOve en het NMS van Deventer, DevIS. Hiervoor is gebruik gemaakt van DVM-Exchange 2.5. IT&T heeft dit ‘koppelvlak’ in NMS GelOve ingebouwd en Technolution in DevIS. Kort daarna konden de gekoppelde netwerkmanagementsystemen met succes in gebruik worden genomen, waarmee de eerste operationele DVM-Exchange-koppeling in Nederland een feit was.
Rijkswaterstaat onderkent het belang van een NMS in de verkeerscentrale in Wolfheze en heeft besloten hier haar eerste landelijk uniforme NMS te implementeren. Op 1 augustus 2014 zal dit zijn afgerond. Voor de koppeling met andere netwerkmanagementsystemen en met de eigen verkeersmanagementcentrales zal ook Rijkswaterstaat gebruik maken van DVM-Exchange.
Later in het jaar zullen naar verwachting Zwolle-Kampen en Regio Twente worden gekoppeld. Groningen Bereikbaar en Assen zijn nog bezig met de aanschaf van een eigen NMS, maar ook dat kan dan via DVM-Exchange vlot worden gekoppeld aan NMS GelOve en de andere netwerkmanagementsystemen in de regio.
Praktijkervaringen
Het wegennet waarop gezamenlijke regelscenario’s kunnen worden ingezet is dus nog groeiende, maar het samenwerkingsverband GelOve heeft al goede praktijkervaringen met het netwerkmanagementsystemen opgedaan. Zo worden de regelscenario’s voor de attractieparken in Arnhem-Noord sinds 1 maart dit jaar met succes ingezet vanaf de Regiodesk in Wolfheze.
Een andere succesvolle toepassing zijn de regelscenario’s voor het Gelredome, al had die inzet beduidend meer voeten in aarde. De regio kende voorheen vier min of meer statische regelscenario’s om het verkeer op het hoofdwegennet te sturen: ‘Vooraankondiging’, ‘Klein evenement’, ‘Groot evenement’ en ‘Uitstroom’. Daarnaast bediende de lokale operator vanuit de commandopost in het Gelredome de drie verkeersregelinstallaties rond het stadion met behulp van een knoppenpaneel. In de nieuwe opzet heeft GelOve ongeveer 25 verkeersmanagementservices gedefinieerd die op elk moment onafhankelijk van elkaar ingezet kunnen worden om de verkeersstromen naar de juiste parkeerterreinen te geleiden.
Tijdens het concert van Justin Timberlake op 18 april 2014 is de nieuwe opzet van het Gelredome-scenariomanagement voor het eerst beproefd – en met succes. Hiermee zijn de circa 7.000 voertuigen soepel naar de verschillende parkeervoorzieningen in en rond Arnhem geleid. De commandopost was zo enthousiast over de inzet dat zij heeft besloten de Gelredome-scenario’s het weekend erop meteen in te zetten bij de verkeersafwikkeling rond de voetbalwedstrijd Vitesse-Go Ahead Eagles. De regelscenario’s zullen verder verbeterd kunnen worden zodra de koppeling met het NMS van Rijkswaterstaat is gerealiseerd. Dan kunnen ook de DRIP-teksten automatisch worden ingezet.
Voortbouwend op deze praktijksuccessen zijn de wegbeheerders bezig het aantal regelscenario’s in hoog tempo uit te breiden. Daarmee zal het nog dit jaar mogelijk zijn om onderbouwd uitspraken te doen over de effecten van scenariomanagement in de regio. Binnen afzienbare tijd zal netwerkbreed scenariomanagement ingezet kunnen worden in het hele beheergebied van de Verkeerscentrale Noord- en Oost-Nederland.
Inrichten van regionale samenwerking
Een interessante vraag die binnen de regio speelt, is welke partij verantwoordelijk is voor de inzet van regelscenario’s. De oorspronkelijke gedachte dat alles door de Regiodesk kan worden ingezet, lijkt achterhaald. Bij het inzetten van de Gelredome-scenario’s is bijvoorbeeld gebleken dat inzicht in de lokale verkeerssituatie soms onontbeerlijk is. Het wegloodsen van bussen vol uitzinnige voetbalfans kan een kwestie van secondenwerk zijn en vraagt om korte communicatielijnen en rechtstreeks ingrijpen vanuit het zenuwcentrum. Om die reden ligt regie vanuit de Gelredome-commandopost voor de hand. Ook voor andere evenementen kan dit een doorslaggevende factor zijn. Voor het inzetten van omleidingsroutes daarentegen lijkt de Regiodesk wel het juiste gremium. Het mooie van de systeemopzet binnen de samenwerking GelOve, met meerdere netwerkmanagementsystemen gekoppeld via DVM-Exchange, is dat de opzet die flexibiliteit biedt: de regelscenario’s kunnen inderdaad vanuit verschillende locaties worden ingezet. Betrokken wegbeheerders zullen bij het definiëren van regelscenario’s wel afspraken moeten maken over wie de bevoegdheid krijgt ze in te zetten, en intensief en open moeten samenwerken bij de inzet.
Het maken van deze afspraken zal complexer zijn dan het technisch koppelen van netwerkmanagementsystemen. Het samenwerkingsverband GelOve heeft in ieder gevel het eerste stapje gezet. De komende periode zullen de wegbeheerders gezamenlijk de uitdaging moeten aangaan om afspraken te maken over het inzetten van regelscenario’s. Dit zal bepalend zijn voor het echte succes van netwerkbreed scenariomanagement in de regio.
____
De auteurs
Vincent Bronkhorst is Adviseur Beheer DVM bij gemeente Arnhem.
Piet Lagerweij is senior consultant bij Technolution.