Als we willen dat er vaker gefietst wordt, is het belangrijk oog te hebben voor de fietsomgeving. Die moet niet alleen veilig zijn, met goed onderhouden en liefst vrijliggende fietspaden, maar ook aantrekkelijk. Dat laatste is niet overal vanzelfsprekend, weten ze bij het Havenbedrijf Amsterdam. Met slimme ingrepen is er echter ook in tochtige buitengebieden veel te verbeteren.
Het havengebied van Amsterdam heeft een uitgebreid netwerk van vrijliggende fietspaden van goede kwaliteit. Fietsers kunnen via dit netwerk vlot en veilig de bedrijven in het gebied bereiken, maar bijvoorbeeld ook makkelijk vanuit Zaandam doorsteken naar Amsterdam. De potentie voor de fiets in het gebied is daarmee groot, zeker nu elektrisch fietsen zo populair wordt.
Toch is het nooit heel druk op de fietspaden in het havengebied. Dat zouden we als Havenbedrijf Amsterdam graag anders zien, als werkgever maar ook als eigenaar van de haven. Minder personenauto’s in het gebied betekent immers een betere doorstroming voor het vrachtverkeer. Hoe krijgen we dat voor elkaar?
Onderzoek laat zien dat naast veiligheid en kwaliteit, beleving een factor van belang is: is de fietsomgeving voldoende aantrekkelijk en maakt ze het fietsen tot iets plezierigs?1Zie bijvoorbeeld Durven, kunnen en willen fietsen! De klantwensenpiramide voor reizigers toegepast op het fietsbeleid. Bijdrage aan het CVS Congres 2019 door Mark van Hagen en Bas Govers. Om ook op dat punt stappen te maken, hebben we samen met bureau Meet4research in de periode 2020-2022 verschillende fietsbelevingsonderzoeken uitgevoerd.
Naar een aantrekkelijke fietsroute
De belangrijkste conclusie was dat fietsen in het havengebied vaak saai en eentonig wordt gevonden. Lange en rechte stukken dragen bij aan het gevoel dat de fietstocht ‘eindeloos’ duurt. Om dat te kunnen doorbreken is het belangrijk de fietser afleiding te bieden en de route (mentaal) op te knippen. Dat hebben we gedaan door kunst aan te bieden langs de route, onder meer met schilderingen op opslagtanks. Die verfraaien de omgeving, maar fungeren tevens als markeringen – en delen zo de tocht op in kleinere stukken.
Ook het aanbrengen van groen verbetert de beleving enorm, bleek uit onze onderzoeken. We realiseren daarom perken met bloemen langs het fietspad, planten bomen op de route, fleuren een loods op met een hoge haag en leggen bij open stukken bosplantsoenen aan. De bomen hebben ook praktische voordelen: ze bieden beschutting tegen weer en wind. Hoe belangrijk groen is, werd duidelijk toen langs een spooremplacement in de haven bosschages werden weggehaald. Dat drukte meteen de scores van de fietsbelevingsonderzoeken daarna.
Meerdere fietsers droegen het idee aan om langs de fietsroutes een soort fototentoonstelling te realiseren, bijvoorbeeld met beelden van hoe locaties langs de route er vroeger uitzagen. We nemen dit soort signalen serieus – en laten daardoor zien dat we ons echt voor de fietser willen inzetten.
Beleving extra relevant in buitengebied
Uiteraard is het belangrijk om maatregelen altijd in context te zien. Succesvol de fiets stimuleren kan alleen met een combinatie van maatregelen, die ingrijpen op onder andere de beschikbaarheid van fietsen, faciliteiten voor fietsgebruik (stallen, omkleden op het werk) en zoiets eenvoudigs als minder parkeerplaatsen voor de auto. Maar onze onderzoeken hebben onderstreept dat de fietsomgeving in dit geheel een belangrijke randvoorwaarde is, vooral in wat saaiere buitengebieden. Het fietsen zelf moet, naast veilig en makkelijk, vooral ook fijn zijn. Iemand die blij op de fiets zit, is sterker gemotiveerd om de volgende dag weer voor de fiets te kiezen.
_____
De auteurs
Dr. Nico Dogterom is onderzoeker bij Meet4reserach (Goudappel).
Remco Barkhuis is hoofd Infra bij Havenbedrijf Amsterdam.
