Om de stad Groningen de komende jaren goed bereikbaar te houden, ook tijdens de geplande infrastructurele werken, heeft het samenwerkingsverband Groningen Bereikbaar een ‘Minder Hinder’-aanpak uitgewerkt. Verkeersmanagement speelt hierin een grote rol, met een multimodaal voorspellend verkeersmodel als belangrijke, nieuwe troef.
Zoals veel steden in Nederland, groeit ook Groningen de komende jaren fors: van 200.000 inwoners nu naar 270.000 in 2040, met een vergelijkbare trend in de groei van het aantal arbeidsplaatsen. Om deze groei te faciliteren en tegelijkertijd de bereikbaarheid te verbeteren, voert de stad een hele serie ingrijpende infrastructurele projecten uit. Het meest in het oog springend is de Aanpak Ring Zuid waarbij de Zuidelijke Ringweg, die dwars door de stad loopt, uitgebreid wordt en straks onder de grond verdwijnt.
Om alle werkzaamheden zo ‘hinderarm’ mogelijk uit te voeren, heeft Groningen Bereikbaar de afgelopen jaren een integrale netwerkplanning opgesteld en is het samenwerkingsverband diverse projecten voor ‘anders werken’ en ‘anders reizen’ gestart.
De regio heeft echter ook flink geïnvesteerd in verkeersmanagement. De afgelopen jaren zijn maatregelen en instrumenten geïmplementeerd als dynamische route-informatiepanelen, multimodale reisinformatiesystemen (beschikbaarheid van P+R en vertrektijden van bussen), een parkeerverwijssysteem, slimme verkeerslichten en een incidentmanagementprotocol. Aan de basis van de verkeersmanagementaanpak staat een uitgebreid monitoringsysteem. Regelscenario’s zorgen ervoor dat alle beschikbare instrumenten optimaal worden ingezet.
Drie ambities
Met dit verkeersmanagementpakket kan Groningen Bereikbaar al veel doen om verkeer tijdens hinderperioden zo soepel mogelijk over het netwerk te leiden. Maar Groningen is niet van het achteroverleunen en de organisatie heeft daarom in 2020 drie stevige verbeterambities voor het verkeersmanagement neergezet.
De eerste is voorspellend verkeersmanagement. Groningen managet het verkeer nu nog op basis van actuele data. Daarmee loop je eigenlijk (net) achter de feiten aan en is het verkeersmanagement vanzelf reactief.
De tweede ambitie is multimodaal verkeersmanagement. De oorspronkelijke opgave was om tijdens de verbouwing van de zuidelijke ringweg de 90.000 auto’s die er normaliter rijden, op de juiste wijze te managen. De focus lag dus op ‘auto’. In een stad waarin het merendeel van het aantal verplaatsingen met de fiets plaatsvindt en regionale bezoekers gestimuleerd worden om via P+R met de bus naar de stad te reizen, zou het echter beter zijn als het verkeersmanagement álle modaliteiten kan bedienen. Een eerste voorwaarde daarvoor is een common operational picture van de verschillende modaliteiten in één beeld.
De derde ambitie betreft de focus van de adviezen. Met bijvoorbeeld de DRIP’s biedt Groningen reizigers handelingsperspectief op routeniveau: niet route A, maar B volgen. Dit zijn echter nog collectieve instrumenten en ze bereiken alleen mensen die al op pad zijn (en dus al een vervoermiddel hebben gekozen). Daarom wil Groningen Bereikbaar reizigers ook met individuele mobiliteitsadviezen kunnen adviseren, die niet alleen tijdens de rit maar ook al voorafgaand aan de rit worden gegeven. Reizigers kunnen dan op basis van actuele beschikbaarheid de juiste modaliteitskeuze maken.
Aanbesteding voorspellend model
Na het formuleren van deze ambities heeft Groningen Bereikbaar direct actie ondernomen. Begin 2021 is de markt geconsulteerd om te bepalen in hoeverre het mogelijk is een multimodaal voorspellend verkeersmodel te ontwikkelen. Met dat model wil de regio in eerste instantie ambitie 1 en 2 invullen en de (informatie)basis leggen voor ambitie 3.
De uitkomsten van de marktconsultatie hebben geleid tot een concrete aanbesteding van een model dat op basis van real-time data binnen vijf minuten een voorspelling kan doen van minimaal een half uur vooruit. Op 1 oktober 2021 is de opdracht voor het model gegund aan DAT.Mobility.
MVVS Online
Het multimodaal voorspellend verkeersmodelsysteem, MVVS, dat DAT.Mobility voor Groningen Bereikbaar heeft ontwikkeld, bestaat uit een online en een offline versie. De basis voor MVVS Online is OmniTRANS Realtime, een platform voor verkeersvoorspellingen op de korte termijn. De kern is het combineren van real-time ingelezen data (uit diverse bronnen) met een dynamisch verkeersmodel. De real-time data ‘herkalibreert’ voortdurend het verkeersmodel. Hierdoor ontstaat er een complete, consistente en actuele common operational picture in termen van intensiteiten en snelheden op ieder wegvak.
Met de prognosemodule van OmniTRANS Realtime worden vanuit het actuele verkeersbeeld prognoses in blokken van vijf minuten gemaakt, tot 30 minuten vooruit. Dit resulteert in voorspellingen van intensiteiten en snelheden op wegvakniveau en van reistijden op routes. Ook geeft de module aan waar en wanneer de vastgestelde signaalwaarden (grenswaarden) worden overschreden. Figuur 1 laat de hoofdcomponenten van OmniTRANS Realtime zien.
Een nieuwe feature van OmniTRANS Realtime is de koppeling met MELVIN, het Nederlandse systeem voor het melden van wegwerkzaamheden en evenementen. Dankzij deze koppeling kan MVVS Online automatisch tijdelijke wegafsluitingen meenemen.
Behalve voorspellend is MVVS Online ook multimodaal. Op dit moment is ook informatie over het busverkeer opgenomen: de actuele posities van bussen inclusief hun vertraging of voorsprong op de dienstregeling worden getoond, geïntegreerd met de (verwachte) verkeersdrukte. Als er op termijn geschikte real-time data van andere modaliteiten beschikbaar komen, zoals van de fiets, kunnen ook die aan MVSS worden toegevoegd.
MVVS Offline
Naast MVVS Online voor de operationele toepassing is er ook een MVVS Offline voor tactische toepassingen. Met MVVS Offline is het mogelijk om voor een gemiddelde werkdag netwerkvarianten door te rekenen. Dat gebeurt met het onderliggende verkeersmodel van MVVS Online, maar dan gevoed met een gemiddelde werk- en weekenddag afgeleid uit historische data.
Een andere interessante optie is om een snapshot van de real-time actuele situatie in MVVS Online te maken en die dan te plaatsen in MVVS Offline. De gebruiker kan nu netwerkvarianten op dezelfde wijze doorrekenen als bij de gemiddelde historische situatie, maar dan gebaseerd op die actuele situatie inclusief de verwachting tot 30 minuten vooruit.
Eerste inzet
Van 11 februari tot 9 mei 2022 heeft de stad Groningen te maken met ernstige overlast voor het autoverkeer: bij het Julianaplein zijn er dan diverse afsluitingen onderverdeeld in zes fasen. Deze faseringen zijn omgezet naar netwerkvarianten in MVVS Offline. Zodra een fase van start gaat, wordt die netwerkvariant in MVVS Online geschoven, zodat MVVS Online altijd met het actuele netwerk rekent. Verkeersmanagers monitoren continu het actuele én verwachte verkeersbeeld via MVVS en grijpen op basis van deze informatie waar nodig sneller in met verkeersmanagement.
Ook OV-bureau Groningen Drenthe en vervoerder Qbuzz gebruiken MVVS om te kunnen anticiperen op vertragingen. In een meldingenbox staan alle bussen die met een vertraging van meer dan 5 minuten rijden. Door in de lijst op een bus te klikken navigeert de busoperator automatisch naar de bus op de kaart. MVVS Online toont vervolgens het gerealiseerde verloop vanaf de beginhalte tot de actuele positie en het verwachte verloop tot de eindhalte. Hiermee wordt inzichtelijk waar de vertraging is opgelopen of wordt opgelopen en kan de manager indien nodig de volgende bussen herrouteren. Mocht uit de prognose blijken, dat de vertraging nog fors zal toenemen, dan kan eventueel de route van de huidige bus worden aangepast.
Tot slot
De ingrepen aan het Julianaplein zijn een belangrijke eerste vuurdoop voor het nieuwe multimodale voorspellende verkeersmodel van Bereikbaar Groningen. Op basis van die eerste ervaringen zal het model waar nodig verder worden aangescherpt. Op termijn kan een goed werkend MVVS ook actuele informatie aan mobiliteitsdiensten aanleveren voor individuele mobiliteitsadviezen.
____
De auteurs
Ir. Henri Palm is consultant van DAT.Mobility.
Edwin Papjes BBE is projectmanager van Groningen Bereikbaar.
