Het is altijd een dilemma bij groot onderhoud aan de weg: gaan we voor ‘lang aan het werk met beperkte hinder’ of voor ‘kort werken en hevige hinder’? Bij de werkzaamheden aan de A79 Maastricht-Heerlen is uiteindelijk gekozen voor het laatste, in combinatie met een serie bereikbaarheidsmaatregelen. Hoe is dat gelopen?
Rijkswaterstaat heeft het groot onderhoud aan de A79, in beide richtingen tussen Maastricht en Heerlen, in 2021 laten uitvoeren. In eerste instantie was het idee om te gaan voor ‘lang en beperkte hinder’. Gedurende 36 weken zou de rijbaan gedeeltelijk worden afgesloten: het verkeer zou de weg kunnen blijven gebruiken, zij het met enige hinder.
Na overleg met aannemer Heijmans ging Rijkswaterstaat akkoord met een ‘kort en hevig’-alternatief. De weg is in vier trajecten opgedeeld, waarvan steeds één traject compleet is afgesloten. De aannemer kon zo veiliger, maar ook sneller werken. Per traject had Heijmans vier weken nodig, dus alles bij elkaar besloeg het onderhoud zestien weken. Zie figuur 1.
Informatiecampagne en mobiliteitsmanagement
Het compleet afsluiten van een snelweg vereist uiteraard de nodige ‘compensatiemaatregelen’ om verkeersproblemen te voorkomen. Rijkswaterstaat en de aannemer hebben voorzien in goed aangegeven omleidingen, maar daar kun je niet ál het verkeer over leiden – zeker niet tijdens de spitsen.
Daarom is een grote informatiecampagne gestart, in nauwe samenwerking met Zuid-Limburg Bereikbaar. Deze ‘mobiliteitsmanagementorganisatie’ heeft haar uitgebreide partnernetwerk van werkgevers en logistieke partners uitvoerig geïnformeerd over de afsluitingen en over het belang van thuiswerken, met ov of fiets reizen, en spitsmijden. Dezelfde boodschappen zijn ook verspreid via social media en kranten.
Om de gevraagde gedragsverandering nog een extra impuls te geven heeft Zuid-Limburg Bereikbaar vanaf de tweede hinderperiode bovendien twee kleinschalige ‘mobiliteitsmanagementproducten’ ingezet: forensen zonder eigen e-bike konden er bijvoorbeeld gratis een lenen. Ook werd er (deels) gratis ov aangeboden.
Evaluatie
Om te kunnen leren van de ‘kort en hevig’-aanpak is MuConsult gevraagd het project te evalueren. Het bureau heeft hierbij gekeken naar de communicatie en de mobiliteitsaanpak (bereik, gebruik ov- en e-bike-voorzieningen, waardering) en heeft het effect op de weg onderzocht.
Om met dat laatste te beginnen: tijdens de afsluitingen ‘verdween’ maar liefst een kwart tot een derde deel van het autoverkeer dat tijdens de nulmetingen nog over de A79 reed. Die automobilisten zijn dus thuis gaan werken of hebben een alternatieve vervoerwijze gekozen. Dat is een prima resultaat vergeleken met de 10 tot 15 procent minder verkeer tijdens vergelijkbare projecten elders. Het deel van het verkeer dat wél in de auto bleef, maakte voornamelijk gebruik van de uitgestippelde omleidingsroutes. Zo’n 20 tot 25 procent van dit verkeer koos een andere, niet-aanbevolen route – in feite sluipverkeer. Dit heeft nergens tot problemen geleid.
Hoe laat de bereikte gedragsverandering zich verklaren? De e-bike- en ov-regeling hebben aan het verdwijnen van het autoverkeer een nuttige, maar bescheiden bijdrage geleverd. Corona heeft waarschijnlijk flink geholpen: thuiswerken bijvoorbeeld is dankzij de pandemie immers veel ‘gewoner’ geworden. Maar wat ook zeker een rol zal hebben gespeeld, is dat Rijkswaterstaat kon leunen op het sterke netwerk van Zuid-Limburg Bereikbaar – en dat het met de communicatie dus niet vanaf nul begon. Dat laat nog maar eens zien hoe belangrijk het is te blijven investeren in sterke regionale organisaties.
____
De auteurs
Peter van Bekkum en Dennis van Soest zijn respectievelijk senior adviseur en onderzoeker bij MuConsult.
