Op 28 december 2020 is emeritus hoogleraar Henk van Zuylen van TU Delft overleden. Hij is 76 jaar geworden. Van Zuylen heeft veel betekend voor het vakgebied Verkeer en vervoer. Serge Hoogendoorn en Hans van Lint, collega’s en vrienden van Van Zuylen, vertellen over zijn wetenschappelijke nalatenschap.
In zijn lange loopbaan in het vakgebied heeft Henk zich steeds een creatief denker betoond, die op inspirerende wijze op de troepen vooruitliep. In die zin heeft hij ons ook veel boeiends nagelaten. We staan kort stil bij drie belangrijke bijdragen aan het vakgebied.
HB-matrices
In zijn beginjaren als verkeersonderzoeker hield Henk zich met succes bezig met een nog immer lastig probleem: het schatten van herkomst-bestemmingsmatrices uit verkeerstellingen. Dat is een zogenaamd ondergedetermineerd probleem: heel veel verschillende HB-matrices kunnen passen bij dezelfde metingen. Hoe bepaal je dan welke HB-matrix het meest waarschijnlijk is? Henks zoete inval was dat je de matrix moest kiezen die de minste extra informatie toevoegt aan de tellingen – een principe waarvoor een uiterst elegante wiskundige formulering kon worden opgesteld. Zijn collega-onderzoeker Luis Willumsen uit Leeds kwam tot nagenoeg dezelfde wiskundige formulering vanuit het idee dat de gevonden HB-matrix zoveel mogelijk verkeerstoestanden moest kunnen genereren. Hun gezamenlijke arbeid, informatieminimalisatie en entropiemaximalisatie als twee kanten van dezelfde munt, resulteerde in een klassieker van een paper dat nog altijd wordt geciteerd: The Most Likely Trip Matrix Estimated From Traffic Counts (1980).
Kunstmatige intelligentie
Henk heeft als onderzoeker en zeker later als hoogleraar ook de ontwikkeling van beslissingsondersteunend gereedschap voor dynamisch verkeersmanagement een boost gegeven. Hij zocht met name op de grens tussen verkeerstroomtheorie en kunstmatige intelligentie, AI. Henk zag al heel vroeg in dat je met AI problemen kon oplossen die (te) lastig zijn voor klassieke verkeersmodellen en optimalisatiemethodes. Denk aan de situatie dat je met onvoldoende of zeer onbetrouwbare data moet werken of dat je met problemen te maken hebt waarvoor te veel oplossingen mogelijk zijn. Hij spoorde zijn onderzoekers daarom aan op zoek te gaan naar combinaties van ‘klassieke’ technieken en AI. Dat heeft onder meer geresulteerd in slimme oplossingen als anticiperend regelen en optimalisatie met evolutionaire algoritmen.
Betrouwbaarheid en robuustheid
Dan de derde belangrijke bijdrage van Henk: zijn focus op betrouwbaarheid en robuustheid als beleidsobjectieven. Je moest volgens Henk niet kijken naar gemiddelde effecten van dynamisch-verkeersmanagementmaatregelen maar juist naar hoe dynamisch verkeersmanagement het verkeer betrouwbaarder en dus voorspelbaarder kan maken. Zo wilde Henk weten hoe reistijdverdelingen eruitzien op snelwegen en in de stad – en dat plaatje zag (en ziet) er tamelijk spectaculair uit: alleen op zondagochtend is verkeer echt goed voorspelbaar.
Ook op dit thema liep Henk internationaal voorop. Hij was bijvoorbeeld nauw betrokken bij de totstandkoming van het International Symposium on Transport Reliability, dat nog steeds draait.
Waar betrouwbaarheid gaat over de voorspelbaarheid waarmee het verkeer zich afwikkelt in netwerken, gaat robuustheid over de mate waarin die netwerken tegen een stootje kunnen. Robuustheid is daarmee bij uitstek een ontwerpeis voor zowel verkeersregelingen als hele netwerken.
Tot slot
Henk was ook een van de eersten die er het belang van inzag om op het gebied van verkeersmanagement en ITS samen te werken met China. Als hoogleraar heeft hij bovendien veel studenten begeleid tijdens hun master en PhD. Wat dat betreft gaat Henks nalatenschap verder dan zijn eigen creatieve inzichten: hij heeft ook de basis gelegd voor weer een nieuwe generatie creatieve wetenschappers, hier en in China. We zullen hem missen.
_____
De auteurs
Prof. dr. ir. Serge Hoogendoorn en prof. dr. ir. Hans van Lint zijn respectievelijk hoogleraar Smart Mobility en hoogleraar Verkeersimulatie aan de TU Delft.
