Johannesburgs laatste ITS Strategy dateerde uit 2006 en was dringend aan een update toe. De Johannesburg Road Agency gunde Royal HaskoningDHV de opdracht om een nieuwe strategie op te stellen. In deze bijdrage schrijft Pieter Prins, tijdelijk gestationeerd in Johannesburg, over de soms bijzondere uitdagingen in de miljoenenstad en over de Nederlands getinte aanpak.
De stad Johannesburg is het economische hart van Zuid-Afrika. Er wonen op dit moment naar schatting 4,5 miljoen inwoners. De druk op het wegennet is fors: het gebruik van de auto en van de karakteristieke taxibusjes is vooral sinds de jaren negentig van de vorige eeuw hoog en nog altijd groeiende. Tijdens de spitsen lopen de belangrijke verkeeraders dan ook gemakkelijk vol.
WK Voetbal
De Johannesburg Road Agency (JRA) is verantwoordelijk voor het 10.000 km lange wegennet in de stad. In 2006, in de aanloop naar het WK Voetbal van 2010, heeft JRA voor het eerst een ITS Strategy opgesteld. Deze strategie gaf het verkeersmanagement een flinke impuls. JRA richtte een nieuwe verkeerscentrale in, er kwamen zeven dynamische route-informatiepanelen (DRIP’s) bij en het monitoringnet werd met veertig camera’s uitgebreid. Om de capaciteit van het wegennet te vergroten kregen de rondwegen van Johannesburg bovendien een extra rijstrook.
Na 2010 was het even stil op het gebied van ITS. De WK-stok achter de deur was weg en er moest na het (zeer kostbare) evenement financieel een pas op de plaats worden gemaakt. Inmiddels mag de broekriem weer wat losser – en dat bood JRA de gelegenheid aan een nieuwe ITS Strategy te beginnen. Inhoudelijk was er genoeg reden om de oude strategie te herzien: in-car systemen zijn in Zuid-Afrika sterk in opkomst, maar de kansen die dat biedt worden nog nauwelijks benut. Ook kampt Johannesburg met veelvuldige uitval van de verkeersregelinstallaties (VRI’s).
Na een openbare aanbesteding kreeg Royal HaskoningDHV de opdracht voor het opstellen van de nieuwe ITS Strategy. Dat JRA juist dit Nederlandse bedrijf koos, was niet toevallig: Nederland staat op het gebied van ITS internationaal hoog aangeschreven. Royal HaskoningDHV beschikt bovendien over een flink aantal kantoren in Zuid-Afrika. Afgesproken werd dat bij het opstellen van de strategie Zuid-Afrikaanse adviseurs nauw zouden samenwerken met adviseurs uit Nederland, zodat JRA er zeker van kon zijn dat er kennis uit Nederland zou worden ingebracht.
Werkbezoek
Onderdeel van het proces om tot een afgewogen en gedragen strategie te komen, was een werkbezoek aan Nederland. Dat vond afgelopen juli plaats. Een delegatie van het management van JRA is langs geweest bij de verkeerscentrales van Rotterdam, Amsterdam en Utrecht om met eigen ogen te zien hoe deze steden operationeel verkeersmanagement uitvoeren en hoe ze inspelen op de kansen die in-car systemen bieden. Tijdens het driedaagse werkbezoek is ook een kijkje genomen bij DITCM (de Nederlandse testsite voor coöperatief rijden) en de Praktijkproef Amsterdam.
Wat werd als het meest leerzaam ervaren? JRA was jaloers op de diepgang en intensiteit van de samenwerking tussen de wegbeheerders in Nederland. Ook het werken met regelscenario’s, het functioneel beheer van VRI’s en het monitoren van verkeersstromen met behulp van in-car data werden als waardevolle lessen mee terug naar Afrika genomen.
Kern van de ITS Strategie
Uiteraard is de Hollandse aanpak niet één op één te kopiëren naar Johannesburg, omdat de uitdagingen waar JRA voor staat soms behoorlijk afwijken. Eén typisch probleem is dat koperdieven het op de kabels van de 2200 VRI’s in de stad hebben gemunt, waardoor veel uitval ontstaat. Een andere oorzaak van de uitval van VRI’s is dat ze niet goed geaard zijn. Bij een blikseminslag – en onweer komt tijdens het regenseizoen veelvuldig voor – vallen de VRI’s dan uit en blijven vaak ook lang buiten werking. Verder is er een schreeuwend tekort aan goed opgeleide verkeerskundige ingenieurs die het technisch en functioneel beheer van de wegkantsystemen op het gewenste niveau kunnen houden. Een positief punt is dat het gebruik van de smartphone in Johannesburg relatief hoog is. Op internet wordt ook gratis betrouwbare monitoringsinformatie beschikbaar gesteld.
In de ITS Strategy is met alle kenmerken en bijzonderheden van de Johannesburgse situatie rekening gehouden. Er zijn uiteindelijk zes ‘opdrachten’ geformuleerd, die de kern vormen van de strategie:
- Verhoog de beschikbaarheid van de VRI’s.
- Verbeter de kwaliteit van de verkeersregelingen.
- Stel voor de belangrijkste knelpunten regelscenario’s op.
- Versterk de rol van de verkeerscentrale in operationeel verkeersmanagement.
- Stuur het vrachtverkeer over daarvoor geschikte routes.
- Verbeter de kwaliteit van de verkeersinformatie.
Voor elk van deze zes onderdelen zijn tactieken uitgewerkt. Ook zijn er concrete projecten geformuleerd die de komende drie jaar worden geïmplementeerd.
Een van de maatregelen om de beschikbaarheid van verkeersregelingen te verbeteren is het versneld invoeren van online monitoring in combinatie met een verlengde openingstijd van de verkeerscentrale. Met deze maatregel kunnen VRI’s die ’s nachts zijn uitgevallen in veel gevallen al voor het begin van de ochtendspits worden hersteld. Een tweede set van maatregelen betreft het leren werken met regelscenario’s (response plans) gericht op structurele capaciteitsproblemen. Geïnspireerd op de goede ervaringen in Nederland zal JRA daarbij ook de samenwerking zoeken met de beheerder van de snelwegen, SANRAL. Er zijn enkele aansluitingen geselecteerd waar de nood het hoogst is en de wegbeheerders afzonderlijk de doorstroming niet meer kunnen verbeteren – en voor die knelpunten zullen JRA en SANRAL samen regelscenario’s opstellen en implementeren.
Een andere maatregel betreft verkeersinformatie. Op dit moment is het gebruikelijk dat weggebruikers de grote radiostations in Johannesburg bellen om verkeersinformatie door te geven. Met de investeringen in de monitoring van de VRI’s krijgt JRA veel sneller dan voorheen een overzicht van de uitgevallen VRI’s. De bedoeling is dat ze deze actuele informatie online aan de radiostations verstrekken, waardoor hun positie als ‘wegbeheerder met oog voor de weggebruiker’ wordt verbeterd en de kwaliteit van de verkeersinformatie (actualiteit en betrouwbaarheid) omhoog gaat.
Lessen voor Nederland
JRA heeft dus leerzame ervaringen in Nederland opgedaan, maar omgekeerd zijn er in Johannesburg een aantal oplossingen ontwikkeld die weer interessant zijn voor Nederland.
Allereerst is opvallend dat op de snelwegen in de provincie Gauteng, waar Johannesburg onder valt, in korte tijd elektronische tolheffing is ingevoerd voor de financiering van de verbreding van het snelwegennetwerk. Op de wegen rondom Johannesburg staan dan ook 49 futuristische tolpoortjes. Een stap waar wij in Nederland na jaren van onderzoek en discussie toch maar vanaf gezien hebben.
Een tweede onderwerp waar wij een voorbeeld aan kunnen nemen, is de professionele manier waarop het incidentmanagement op de snelwegen wordt vormgegeven. Tijdens de spitsperioden staat een vloot van (bergings)voertuigen stand-by die een gemiddelde aanrijtijd van minder dan 5 minuten (!) behalen.
Een verrassende oplossing is dat sommige DRIP’s in Zuid-Afrika met een windmolen en zonnepanelen zijn uitgerust. Deze maatregel is vooral ingevoerd omdat er weinig goede stroomverbindingen voorhanden zijn. Voor Nederland zou duurzaamheid een mooie aanleiding kunnen zijn om op dezelfde manier wind- en zonne-energie te gebruiken.
Tot slot
Begin oktober wordt de nieuwe ITS Strategy in het managementteam van de JRA gepresenteerd en naar verwachting goedgekeurd. Omdat de teamleiders van de afdeling ITS van JRA al intensief bij de Strategieontwikkeling betrokken zijn, kunnen zij gelijk starten met de uitvoering van de nieuwe maatregelen. De noodzaak is hoog, het budget is beschikbaar en de richting is nu duidelijk. Niets staat JRA in de weg om ITS naar een hoger niveau te tillen!
____
De auteur
Pieter Prins is adviseur Verkeersmanagement bij Royal HaskoningDHV. Hij was projectleider bij het opstellen van de nieuwe ITS Strategy.
