Kruispunttopologie voor iVRI’s: de stand van zaken

Wegbeheerders moeten de komende tijd duizenden iVRi’s ‘van de tekentafel naar het kruispunt’ zien te brengen. Willen deze slimme verkeerslichten daar probleemloos kunnen werken, dan moet het topologiebestand honderd procent op orde zijn. Daarom controleert DTV Consultants in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat alle revisietekeningen en daaruit volgende topologiebestanden. Wat komen zij daarbij tegen?

 

 
Een topologiebestand is een XML-weergave van de vormgeving van het kruispunt. Deze informatie is niet alleen ‘nodig’, maar essentieel voor een intelligente verkeersregelinstallatie. Een iVRI communiceert immers met applicaties op onder meer smartphones: er komen verzoeken binnen voor bijvoorbeeld prioriteitsverlening en er worden adviezen afgegeven. Een haarscherp beeld van hoe het kruispunt eruitziet, is dan cruciaal.
Dat was ook reden voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om DTV Consultants te vragen de topologiebestanden van wegbeheerders te controleren, als onderdeel van het programma Talking Traffic. Daar zijn we sinds 1 november 2017 druk mee bezig.

Waar bestaan de controles uit?
Wij controleren of de revisietekening van het kruispunt voldoet aan de internationale standaard MAP en de hierbinnen voor heel Nederland gezamenlijk gemaakte nadere afspraken, het zogeheten ‘Dutch profile’. Als de tekening niet goed is, vragen wij de wegbeheerder om deze te corrigeren. Is de tekening in orde, dan checkt een van onze inspecteurs of ze overeenkomt met de actuele situatie op straat. Hij meet dan ook een aantal elementen op om de maatvoering van de tekening te controleren. De resultaten van de inspectie worden verwerkt in de checklist en aangevuld met foto’s. Deze onderdelen tezamen vormen het Fysiek Controle Bestand, of FCB-rapport.

De producent kan aan de hand van het FCB-rapport en de bijbehorende gecontroleerde tekening het topologiebestand opstellen. Hierin staan aantal en vorm van de rijstroken, fietspaden en voetpaden op het kruispunt beschreven. Voor elke rijstrook worden ook rijrichting , ligging van de stopstrepen en kenmerken als snelheid, type verkeer en de relatie met de signaalgroep van de VRI vastgelegd.

Er is een standaard voor deze bestanden afgesproken: het Intersecton Topology Format, ITF. Dit is verder uitgewerkt in de Topology Guidelines. Momenteel is versie 2.1 vigerend. De wegbeheerder of producent levert het topologiebestand bij ons aan, waarna wij ook dit bestand controleren.

TopChecker controleert topologiebestanden
Voor de controle van de topologiebestanden heeft DTV Consultants de TopChecker ontwikkeld. Met deze webtool is het mogelijk om een deel van de controles automatisch uit te voeren. Gegevens als aanwezige rijbanen en signaalgroepen zijn makkelijk op te vragen. De XML-code zelf kunnen we natuurlijk ook zien. Als we het topologiebestand goedkeuren, kan de wegbeheerder deze gebruiken voor zijn iVRI.

Het komt ook voor dat enkele zaken nog niet kloppen. Dan sturen we het bestand met onze bevindingen terug naar de wegbeheerder en producent voor een revisie. Hierna herhaalt het controleproces zich, net zo lang tot het eindresultaat goed is en we een ‘verklaring van goedkeuring’ kunnen afgeven. Goedgekeurde topologiebestanden worden samen met de verklaring van goedkeuring, de FCB-rapportage en revisietekening geplaatst op Topolex, de centrale opslag van Topologiebestanden voor Nederland.

TopoPortal borgt het proces
De organisatie en administratie van het controleproces is geborgd in het speciaal gebouwde TopoPortal, www.topoportal.nl. De logistieke processen, planning, facturatie en communicatie met wegbeheerders worden alle in het TopoPortal vastgelegd. Verder is de TopChecker in het TopoPortal geïntegreerd. Naast DTV Consultants, in haar rol als controleur, kunnen ook producenten deze tool gebruiken.

De leerervaringen
Inmiddels hebben wij zo’n 600 FCB-rapportages opgesteld en ongeveer 250 topologiebestanden gecontroleerd. Wat opvalt, is dat de huidige revisietekeningen van de verkeersregelinstallaties in veel gevallen wel voldoen voor het traditionele beheer van verkeerslichten, maar niet toereikend zijn voor iVRI’s – en dus ook niet geschikt zijn als basis voor een topologiebestand. De uitgebreide ITF-structuur zorgt er daarnaast voor dat producenten veel tijd kwijt zijn met het samenstellen van het topologiebestand zelf.

In bijgaande kaders zetten we daarom wat tips op een rij, inclusief twee Top 5’s met de meest voorkomende fouten in revisietekeningen en topologiebestanden. Wie weet scheelt het de wegbeheerders en producenten wat tijd – en kunnen we sneller de voordelen van iVRI’s op straat ervaren.

___

De auteurs
Marcel Willekens is adviseur Smart Mobility bij DTV Consultants. Carl Stolz is teamleider Data & Development bij DTV Consultants.

 

Tips voor wegbeheerders

• Breng de tekeningen op orde. De eisen die aan een tekening worden gesteld, staan in de handleiding van het TopoPortal. Het gaat onder meer om het toevoegen van belijning en het uitbreiden tot 300 meter.
• Maak van de gelegenheid gebruik om ook tekeningen die nog niet op de lijst staan voor iVRI, op orde te brengen. Dit in het kader van assetmanagement: Talking Traffic biedt als bijvangst de gelegenheid om dit tegen geringere kosten op de rails te krijgen.
• Neem alle stappen van de productie van het topologieproces op in de planning. Doe dit samen met de producent. Hou er hierbij rekening mee dat de controle van een (goedgekeurde) tekening maximaal vier weken duurt en de controle van een topologiebestand maximaal zes werkdagen.
• Neem in de voorbereiding voor nieuwe projecten direct de eisen voor de revisietekeningen ‘nieuwe stijl’ op.
• Borg het beheer van uw topologiebestanden. Bij een wijziging op straat, hoe klein ook, is altijd een aanpassing van het topologiebestand vereist.

 

Tips voor producenten

• Maak gebruik van TopChecker voor de controle van topologiebestanden alvorens ze in te dienen in het TopoPortal.
• Neem alle stappen van de productie van het topologieproces op in de planning. Doe dit samen met de wegbeheerder.
• Maak een overzicht van veelvoorkomende fouten in de productie en besteed hier extra aandacht aan.
• Zorg voor een interne scheiding van productie en controle van de bestanden. Iemand die exclusief testen als taak heeft, is beter in staat om fouten eruit te halen.
• Controleer de categorie fietsers en voetgangers goed. Breng bijzonderheden vooraf in kaart.

 

Top 5 – Onvolkomenheden in tekeningen

1. Tekeningen zijn vaak niet aangevuld tot 300 meter. Of opstellengten en markeringen zijn niet tot zover ingetekend.
2. Niet alle elementen staan goed aangegeven op de tekening. We missen dan bijvoorbeeld referenties van tekeningen – en soms ontbreken elementen geheel.
3. Verkeerde rotatie/oriëntatie, ligging of schaal van de tekening. Tekeningen moeten conform het Rijksdriehoekstelsel zijn gepositioneerd.
4. De tekening klopt evident niet: het is een schematische tekening, hij is duidelijk verouderd of het is een heel ander kruispunt dan wordt bedoeld.
5. Elementen liggen op de verkeerde plek. Vaak gaat het om stopstrepen, markeringen en detectielussen.

 

Top 5 – Waar gaat het mis met topologiebestanden?

1. Plekken waar rijstroken samenvoegen of splitsen zijn vaak lastig, mede omdat er zoveel bijzondere gevallen zijn. Voorbeeld: een tweerichtingsfietspad komt samen met een éénrichtingsfietspad.
2. De relatie tussen detectoren en rijstroken blijft een aandachtspunt. Een filelus heeft bijvoorbeeld een relatie met alle voedende richtingen. Dat wordt wel eens vergeten.
3. Van elke geregelde verkeersstroom moet worden aangeven of het een recht doorgaande, rechts afslaande of links afslaande beweging betreft (manoeuvres). Dit lijkt vrij eenvoudig, maar het is lastig de regels juist toe te passen bij interne bewegingen op bijvoorbeeld verkeerspleinen.
4. De complexe Nederlandse infrastructuur voor fietsers zorgt voor hoofdbrekens. Fietsstroken moeten als aparte rijstrook worden geconfigureerd als sprake is van een doorlopende markering. Dergelijke bijzondere situaties worden vaak over het hoofd gezien.
5. Ook de juiste configuratie van ‘rijstroken’ voor voetgangers is niet altijd even eenvoudig. Welke rijstroken toeleidend en welke afvoerend zijn en bij welke arm (approach) deze horen, vergt de nodige aandacht. Een oversteek zonder middeneiland moet worden toegekend aan zowel de afvoerende als toeleidende arm die wordt overgestoken.