Rijkswaterstaat is volop bezig met groot onderhoud. Er wordt hard aan de weg gewerkt, maar ook aan bruggen, sluizen, stuwen, tunnels en viaducten. Om de bijkomende hinder zoveel mogelijk te beperken, zet de dienst de Hinderaanpak in. Joris Kessels, Pieter van der Veen en Bart Audenaert van Rijkswaterstaat leggen uit waar die voor staat.
De Hinderaanpak rust op drie pijlers. Allereerst is er Slim Plannen: samen met de omgeving en andere beheerders – weg, spoor en water – tijdig de planning van de werkzaamheden afstemmen. Slim Bouwen is erop gericht om, met veiligheid op één, de werkzaamheden zo slim en efficiënt mogelijk uit te voeren. En met Slim Reizen proberen we de hinder die ontstaat in samenwerking met onze partners zoveel mogelijk te beperken. We maken hierbij gebruik van verkeersmanagement, communicatie en mobiliteitsmaatregelen.
Geactualiseerd
De aanpak is op zichzelf niet nieuw: Rijkswaterstaat werkt al jaren zo, al heette het eerst nog de Minder Hinder-aanpak. Maar ‘Minder Hinder’ is onlangs geactualiseerd aan de hand van ervaringen die we hebben opgedaan en de uitgangspunten die door de minister van Infrastructuur en Waterstaat zijn vastgesteld. Met de geactualiseerde aanpak ligt de nadruk bijvoorbeeld nog meer op projectoverstijgende samenwerking binnen en buiten Rijkswaterstaat. Ook zetten we steeds meer slimme middelen in om te communiceren naar de gebruikers van onze wegen en vaarwegen.
Hieronder staan we kort stil bij een aantal van de nieuwe accenten.
Brede doelstelling
Het beperken van verkeershinder door werkzaamheden is nog steeds het belangrijkste doel van de Hinderaanpak. Zo mag op jaarbasis niet meer dan 10 procent van de totale hinder op het hoofdwegennet veroorzaakt worden door wegwerkzaamheden. We streven ernaar dat de extra reistijd nooit meer is dan 60 minuten. We onderzoeken de hinder-beleving van weggebruikers. En bij de afweging van verschillende hinderbeperkende maatregelen kijken we nadrukkelijk naar ook andere doelstellingen op het gebied van mobiliteit. Maatregelen die bijdragen aan verkeersveiligheid, duurzaamheid en die een structureel effect hebben, krijgen bijvoorbeeld voorrang.
Op deze manier ondersteunen we de brede transitie naar slimme en duurzame mobiliteit. Overigens biedt de Hinderaanpak in de afweging van maatregelen ook ruimte om rekening te houden met regionale doelen.
Projectoverstijgende aanpak
De geactualiseerde Hinderaanpak zet in op een projectoverstijgende gebiedsgerichte aanpak. Daarbij staat de samenwerking met regionale samenwerkingsorganisaties als Goed op Weg in Utrecht, Groningen Bereikbaar, Zuid-Limburg Bereikbaar en Zuid-Holland Bereikbaar centraal. Het rijk, de regio en het bedrijfsleven werken in deze samenwerkingsorganisaties aan maatregelen om een duurzame mobiliteitsverandering te realiseren en daarmee de bereikbaarheid van de regio te verbeteren. Door aan te sluiten bij lopende initiatieven en bestaande contacten met bijvoorbeeld werkgevers wordt werk met werk gemaakt.
Door aan te sluiten bij lopende initiatieven en bestaande contacten met bijvoorbeeld werkgevers wordt werk met werk gemaakt.
We stimuleren daarbij het gebruik van alternatieven. In samenwerking met bijvoorbeeld de NS of werkgevers bieden we de reiziger ‘handelingsperspectief’. Omdat de doelgroepen per project verschillend zijn, is dit maatwerk. Duidelijk is wel dat Rijkswaterstaat de hinder niet alleen kan beperken. Hier hebben we de weggebruikers en bedrijven hard bij nodig.
Verder vooruit in de tijd plannen
Rijkswaterstaat plant samen met onder andere ProRail, gemeenten en provincies de werkzaamheden zo goed mogelijk. Gelet op de vele werkzaamheden die op stapel staan, op grote delen van het netwerk, is het belangrijk om hierbij een flink eind vooruit te kijken. Alleen dan kunnen we eventuele ‘conflicten’ tussen werkzaamheden voor zijn – en voorkomen dat er wordt gewerkt op de omleidingsroutes van werkzaamheden, dat er wordt omgeleid in bestaande omleidingsroutes of dat er onevenredig veel verkeershinder ontstaat.
Kort en hevig
Wat de manier betreft waarop we het werk uitvoeren, maken we een brede afweging op basis van criteria als technische kwaliteit, hoeveelheid hinder en bovenal de veiligheid voor wegwerkers en voor het verkeer. Veiligheid staat op één en kan een reden vormen om in sommige gevallen te kiezen voor een volledige afsluiting met relatief kortdurende maar wel hevige hinder. Dit is altijd maatwerk per project en gebeurt in afstemming met de omgeving.
Hinderaanpak A73 Roertunnel en tunnel Swalmen
Tot zover de toelichting. Maar hoe werkt dit in de praktijk? Een interessante case zijn de vervangings- en renovatiewerkzaamheden die Rijkswaterstaat in de zomer van 2023 uitvoerde aan de Roertunnel en de tunnel Swalmen van de A73. Voor de werkzaamheden waren de tunnels drie volledige weken in noordelijke richting afgesloten en drie volledige weken in zuidelijke richting. Daarnaast waren de tunnels in deze periode een aantal weekenden in beide richtingen dicht.
Slim Plannen en Slim Bouwen
Het afsluiten van de route had grote impact op de omgeving. Daarom is er al in een vroeg stadium samengewerkt met (regionale) partners en is ook vroegtijdig gecommuniceerd over de werkzaamheden.
Op basis van onderzoek naar de verkeersintensiteiten hebben we ervoor gekozen om de werkzaamheden uit te voeren in de zomervakantie en weekenden – relatief verkeersluwe periodes. In de volgorde van de werkzaamheden is ook rekening gehouden met uitgaand en inkomend vakantieverkeer. Daarom hebben we in de eerste helft van de zomervakantie gewerkt in de richting van het zuiden naar het noorden. Na drie weken is er in tegenovergestelde richting gewerkt vanwege terugkomend vakantieverkeer.
Slim Reizen
Om de verkeershinder verder te beperken, hebben we verschillende Slim Reizen-maatregelen gebruikt om de reiziger te faciliteren en de hinder te beperken. We zijn hiervoor opgetrokken met de regionale samenwerkingsorganisatie Midden Limburg Bereikbaar. We noemen de hoofdlijnen van het maatregelenpakket.
Het publiek in de regio van de A73 is intensief geïnformeerd over de werkzaamheden en omleidingsroutes via een groot aantal kanalen, waaronder navigatiediensten, websites, social media en de radio. Weggebruikers konden met behulp van een chatbot gericht reisadvies ontvangen via Whatsapp. De berichtgeving over de afsluitingen is breed opgepakt door lokale en regionale pers.
Met het oog op de impact van de werkzaamheden is een netwerkaanpak voor ondernemers en bedrijven uitgerold. Op basis van het bestaande netwerk van bedrijven in de regio Roermond en Venlo is het netwerk verder uitgebouwd. Via dit netwerk zijn in samenwerking met de bedrijven werknemers en bezoekers geïnformeerd. Daarnaast hebben een aantal bedrijven hun bedrijfsprocessen kunnen aanpassen, wat ook hielp in het beperken van de hinder.
Om het gebruik van mobiliteitsalternatieven – de fiets en het ov – te stimuleren, hebben we tijdens de hinderperiode drie producten aangeboden. Een Leen-een-e-bike-actie voor woon-werkverkeer, een kortingscode voor ov-tickets om reizigers te verleiden meer gebruik te maken van het openbaar vervoer en challenges met een app waarin reizigers hun reisgedrag konden volgen en uitgedaagd werden om meer te fietsen, thuis te werken, het ov te gebruiken of te carpoolen.
Het open en transparant communiceren met de omgeving heeft draagvlak gecreëerd, ook voor hinder en eventuele tegenvallers.
Deze brede Hinderaanpak voor de werkzaamheden van de A73 is succesvol gebleken: de verkeersintensiteit is ‘gedempt’ en de hinder bleef daardoor beperkt. Wellicht belangrijker nog is dat bestuurders en stakeholders erg tevreden waren over de werkwijze: het open en transparant communiceren met de omgeving heeft draagvlak gecreëerd, ook voor hinder en eventuele tegenvallers. In de zomer van 2024 zullen we dan ook dezelfde aanpak gebruiken als de tunnels nogmaals afgesloten worden voor werkzaamheden.
Gezien het grote aantal projecten dat nog gaat komen, zet Rijkswaterstaat extra in op het borgen van alle leerervaringen. Op deze manier kunnen we Hinderaanpak blíjven verbeteren.
____
De auteurs
Joris Kessels MSc., ing. Pieter van der Veen en Bart Audenaert MA zijn respectievelijk adviseur Mobiliteitsmanagement, adviseur Verkeersmanagement en adviseur Externe Communicatie bij Rijkswaterstaat.
