Je verkeersmanagement opwaarderen tot een 2.0-variant is niet eenvoudig. Het speelveld is in beweging, dus je moet zien voor te sorteren op hoe het mobiliteitssysteem er over vijf tot vijftien jaar wellicht uitziet. Om hierbij toch weloverwogen te werk te gaan, werkt SmartwayZ.NL aan een Roadmap Innovatief verkeersmanagement. Etienne Wieme en Rutger Smeets leggen uit hoe ze dat aanpakken.
Dat het vaarwater van de verkeer- en vervoerssector onrustig is, is een understatement. We willen van alles op het gebied van elektrificatie, connectiviteit, digitalisering, automatisering en kunstmatige intelligentie. Nieuwe vervoerwijzen en -diensten eisen hun plek op in het mobiliteitssysteem. We worden geacht bij te dragen aan brede welvaart en klimaatbeheersing. En ondertussen is het ook gewoon de bedoeling dat we onze regio’s bereikbaar houden.
In dit complexe en veranderende speelveld is vooral het plannen een uitdaging. Want stel dat je je verkeersmanagementstrategie voor de komende tien, vijftien jaar wil uitwerken, waar moet je dan rekening mee houden? Hoe kun je nu de juiste acties in gang zetten voor de situatie dan?
Met die vragen houden we ons als Team Innovatie & Ontwikkeling en Team Verkeersmanagement van SmartwayZ.NL bezig. We leggen de laatste hand aan een Roadmap Innovatief verkeersmanagement voor Zuid-Nederland, gericht op 2030 met een doorkijk naar 2040. Juist omdat er zoveel gebeurt, hebben we het opstellen van deze Roadmap heel zorgvuldig aangepakt.
In dit complexe en veranderende speelveld is vooral het plannen een uitdaging. Hoe kun je nu de juiste acties in gang zetten voor de situatie dan?
Wensbeeld en speerpunten
Aan de basis staan een literatuurstudie, sessies binnen ons samenwerkingsverband en een consultatie met overheden en marktpartijen. We hebben met deze input eerst vastgesteld waar we op willen koersen, oftewel: hoe willen we dat ons verkeersmanagement er in 2040 uitziet? Alle relevante ontwikkelingen – connectiviteit, automatisering, brede welvaart enzovoort – hebben we meegewogen. Dat leidde tot het volgende wensbeeld:
- Optimale verkeersafwikkeling, in balans met maatschappelijke doelen
We informeren, geleiden en sturen weggebruikers in en tussen onze steden op basis van actuele, voorspellende en gepersonaliseerde informatie. We streven hierbij naar een bewust gekozen balans tussen modaliteiten en laten ons leiden door maatschappelijke doelen, te weten leefbaarheid, duurzaamheid, bereikbaarheid en veiligheid. Waar mogelijk automatiseren we verkeersmanagementtaken en maken we gebruik van de automatisering aan de voertuigzijde.
Op een deel van dit wensbeeld hebben we natuurlijk weinig invloed. Hoe ver we in 2040 zijn met bijvoorbeeld voertuigautomatisering hangt af van de stappen die de (auto)industrie maakt. Ook wat andere technologische ontwikkelingen of EU-wetgeving betreft, is onze rol als regio beperkt. Maar hoe we ons op bijvoorbeeld zelfrijdende voertuigen voorbereiden en in welke mate we die automatisering in ons verkeersmanagementvoordeel gebruiken, is wél aan ons om te bepalen.
In feite zijn er zoveel punten uit het wensbeeld waar we wat mee kunnen, dat we als regio focus moeten aanbrengen. Wij hebben dat gedaan, in de eerder genoemde sessies en consultatie, door zes speerpunten te kiezen. Dat zijn de terreinen waarvan we denken dat ze belangrijk zijn om tot het wensbeeld te komen én punten waarin we ons als regio willen onderscheiden. Het rijtje is als volgt:
- Routekeuze: We beïnvloeden de routekeuze met (intelligente) verkeerregelinstallaties en door de samenwerking te zoeken met serviceproviders. We proberen hierbij ook te sturen op de modaliteitskeuze van reizigers.
- Snelheid: We beïnvloeden de snelheid van het verkeer zodanig dat die past bij de omgeving en de omstandigheden.
- Intelligente toegang: We voorzien in intelligente toegang tot gebieden, zoals zero-emissiezones.
- Geautomatiseerde voertuigen: We zorgen voor een doelmatige en verantwoorde introductie van connected, automatische voertuigen.
- Multimodale monitoring: We hebben een scherp beeld van de verschillende modaliteiten op de weg.
- Verkeersvoorspelling en automatische inzet maatregelen: We managen het verkeer proactief en geautomatiseerd, en verlaten ons daarbij op voorspellingen van de verkeerstoestand.
Ontwikkellijnen per speerpunt
Hiermee hebben we een stevige, maar ook heldere lijst aan voornemens. Dan de vraag hoe we daar de komende jaren aan kunnen bouwen. Om dat scherp te krijgen hebben we per speerpunt de ‘bouwstenen’ (relevante producten, systemen, wetgeving), beleidskeuzes, acties en mijlpalen geïdentificeerd en in de tijd geplaatst. We gebruiken voor deze ontwikkellijnen een ‘kaart’ met ons wensbeeld als stip op de horizon. De kaart kent twee assen: een met de jaren 2022 tot 2040 en een met sporen als Beleid, Stakeholders, Processen, Technologie enzovoort. Die sporen zijn vooral om de bouwblokken, beleidskeuzes enzovoort te ordenen.
Figuur 1 is een voorbeeld van zo’n kaart. Deze versie betreft speerpunt 2, het beïnvloeden van de snelheid. De vierkanten staan voor de bouwstenen, zoals de Data Top 15 (2024) en de EU-RTTI (2025, Europese richtlijn die voorschrijft welke real-time verkeersinformatie beschikbaar moet zijn).
Driehoekjes geven aan welke knopen onze beleidsmakers moeten doorhakken. Zo is er rond 2026 de beleidskeuze tussen afspraken maken met serviceproviders of regelgeving: wat is nodig om te komen tot het informeren over en beïnvloeden van de snelheid van weggebruikers? Om en nabij 2027 zullen de verantwoordelijke overheden moeten bepalen of communicatie met weggebruikers volledig via apps of boordcomputers kan lopen of dat wegkantsystemen nodig blijven.
De cirkels op de kaart zijn de acties, zoals ‘data op orde’ (2024) en een data- en communicatiestandaard bepalen (2025, 2026). De sterren ten slotte de mijlpalen van het speerpunt.
Voordelen aanpak
Het voordeel van de aanpak met ontwikkellijnen is dat de weg naar het einddoel vrij gemakkelijk in logische stappen is op te splitsen. Elk overzicht heeft immers betrekking op één afgebakend onderwerp.
De overzichten zijn ook goed up-to-date te houden. Als ontwikkelingen sneller of trager verlopen dan voorzien, kunnen de blokjes eenvoudig in de tijd worden verplaatst. Als een beleidskeuze is gemaakt, kan die vervangen worden door acties. En we kunnen makkelijk nieuwe elementen (bouwstenen, keuzes, acties) toevoegen.
Het voordeel van de aanpak met ontwikkellijnen is dat de weg naar het einddoel vrij gemakkelijk in logische stappen is op te splitsen.
Een laatste voordeel van de ontwikkellijnen is dat het een praktisch praatstuk is. De verschillende overzichten hebben we uiteraard teruggekoppeld naar het verkeersmanagementsamenwerkingsverband van Zuid-Nederland en dan blijkt het lastige vooruitkijken, ineens redelijk behapbaar. Er kan samen worden gekeken of de invulling realistisch en haalbaar is en of alle ontwikkelingen voldoende zijn afgedekt. Door de kaarten van de zes speerpunten naast elkaar te leggen worden ook de grote lijnen, over de speerpunten heen, inzichtelijk. Die geven een idee van de uitdagingen waar de regio zich de komende jaren voor gesteld zien en zijn daarmee een mooi opstapje naar een concrete Ontwikkelagenda voor de komende jaren.
Hoofdlijnen
Aan deze ‘vertaling’ naar een ontwikkelagenda leggen we momenteel de laatste hand. Eén verkeersmanagementuitdaging die we hebben vastgesteld, is die van samenwerking en organisatie – voor elk speerpunt zijn hier wel beleidskeuzes op te maken. Hoe zien we als regio de samenwerking tussen overheden en marktpartijen bij bijvoorbeeld data-inwinning en bij verkeersvoorspellingen? Wat dragen overheden over op het gebied van meer sturende taken, als routekeuze, modaliteit en snelheid beïnvloeden? Wat blijven wegbeheerders zelf doen en hoe verdelen ze onderling die taken? Wat is van deze keuzes de impact op de organisatie? Los van wie wat doet, op basis van welke kritische prestatie-indicatoren leiden we de werkzaamheden in goede banen?
Tot welke concrete plannen deze invulling leidt, weten we eind dit jaar: dan hopen we de Ontwikkelagenda Innovatief Verkeersmanagement 2024-2030 van SmartwayZ.NL te presenteren. Waar we ook uitkomen, dankzij onze gestructureerde aanpak kunnen we weloverwogen en gecoördineerde stappen zetten richting ons wensbeeld 2040: optimale verkeersafwikkeling, in balans met maatschappelijke doelen.
Ben je geïnteresseerd in de roadmap en de ontwikkelagenda die SmartwayZ.NL opstelt? Stuur dan een mailtje naar info@smartwayz.nl.
____
De auteurs
Etienne Wieme en Rutger Smeets werken voor SmartwayZ.NL. Zij zijn respectievelijk projectmanager C-ITS en Smart Mobility en programmaleider Verkeersmanagement bij provincie Noord-Brabant.
