Mobiliteitsbeleid draait allang niet meer om doorstroming en veiligheid alleen – ook leefbaarheid is een doel op zich geworden. Maar hoe stuur je daarop? De provincie Noord-Holland onderzoekt samen met Arane Adviseurs in hoeverre dynamisch verkeersmanagement kan bijdragen aan een gezonde leefomgeving.
In de pilot Duurzaam slim verkeersmanagement onderzoeken we of het mogelijk is de leefomgeving te verbeteren met behulp van verkeersmanagementmaatregelen. Het project richt zich op luchtkwaliteit en geluid, is eind 2021 gestart en loopt tot eind 2023.
De eerste fase van het project, die we afgelopen januari hebben afgerond, stond in het teken van het opstellen en in de praktijk toetsen van een theoretisch kader. Op twee provinciale wegen in Noord-Holland, de N208 bij Haarlem en de N203 bij Krommenie, hebben we afgelopen jaar lucht- en geluidsensoren opgehangen en data verzameld. Die input hebben we vergeleken met de gebruikelijke verkeersdata (snelheid, intensiteit) op zoek naar een meetbaar verband tussen het verkeer enerzijds en de luchtkwaliteit (fijnstof, stikstofdioxide) en het geluidsniveau (decibellen) anderzijds.
Effect verkeer op luchtkwaliteit niet te isoleren
Over het verband tussen verkeer en luchtkwaliteit kunnen we kort zijn: dat hebben we met onze sensoren niet kunnen vaststellen. Verkeer is natuurlijk wel degelijk verantwoordelijk voor de uitstoot van onder meer fijnstof, kooldioxide en stikstofdioxide. Het punt is alleen dat we met onze sensoren langs de weg geen directe, lokale relatie hebben kunnen vinden, van het type ‘als de intensiteit op weg A met factor x toeneemt, verslechtert de luchtkwaliteit ter plaatse met factor y’.
Dat was niet heel onverwacht. Verkeer is slechts een van de vele factoren die de kwaliteit van de lucht bepalen. De luchtkwaliteit wordt immers ook (sterk) beïnvloed door bijvoorbeeld industrie en veehouderij uit de wijde omgeving, en ze is bovendien afhankelijk van weersinvloeden. Dit maakt het lastig om de luchtkwaliteit op een meetlocatie te herleiden naar een specifieke bron, zoals het verkeer op weg A – en dat bleek ook wel uit onze meetdata.
Het is lastig om de luchtkwaliteit op een meetlocatie te herleiden naar de situatie op de weg
Een en ander betekent dat het in de pilot niet mogelijk was om met verkeersmanagement gericht en meetbaar te sturen op luchtkwaliteit. Daarom hebben we binnen het project geen specifieke verkeersmanagementmaatregelen voor luchtkwaliteit uitgewerkt.
Duidelijke relatie verkeer en geluid
Dat gaan we zeker wél doen voor het geluidsniveau. Uit onze verkeersmetingen op de N208 en N203 hebben we namelijk kunnen concluderen dat er een duidelijke relatie bestaat tussen de snelheid en intensiteit van het verkeer en het geluidsniveau langs de weg.
Ook uit onze verkeersmetingen blijkt dat er een duidelijke relatie bestaat tussen de snelheid en intensiteit van het verkeer en het geluidsniveau langs de weg
Het effect van de snelheid van het verkeer op het geluidsniveau konden we isoleren op de N203 bij Krommenie. Binnen de bebouwde kom is de snelheidslimiet daar 50 km/uur, stroomafwaarts richting de A9 is de limiet 80. Beide locaties hebben eenzelfde verkeersintensiteit, maar het geluidsniveau op het 80 km/u-deel is ongeveer 5 dB hoger – een gevolg van het verschil in snelheid. Ook het optrekken en afremmen heeft duidelijk effect. Rond de verkeerslichten werden geluidspieken gemeten die direct te koppelen waren aan accelererend verkeer.
De relatie intensiteit en geluidsniveau hebben we vastgesteld door de metingen op de N208 en de N203, het deel binnen de bebouwde kom, met elkaar te vergelijken. Op de N208 geldt een snelheidslimiet van 70 km/uur, tegenover 50 op de N203. Ondanks het verschil in snelheid werd een nagenoeg gelijk geluidsniveau gemeten. De gemiddelde intensiteit op de N203 ligt echter 200-300 motorvoertuigen per uur hoger dan op de N208. Die hogere intensiteit zorgt dus voor een hoger geluidsniveau dan je zou verwachten op basis van de snelheid alleen.
Metingen kloppen met model
Nu zijn er al theoretische modellen waarmee je het geluidsniveau kan berekenen, zoals het model dat beschreven wordt in het Reken- en meetvoorschrift Geluid 2012.1Zie wetten.overheid.nl/BWBR0031722/2021-04-01. Voor ons onderzoek hebben we een jaar lang aan geluidsmetingen op de N208 bij Haarlem vergeleken met de berekende waarden uit het voorgeschreven rekenmodel. In figuur 1 zijn alle waarnemingen (metingen) tegen elkaar afgezet. De y-as betreft het geluidsniveau in decibellen zoals dat door het model is berekend, met floating car data en intensiteiten uit NDW als input. De x-as is het door ons gemeten geluidsniveau. De kleur van de plots geeft het aantal waarnemingen aan. Het feit dat de meeste plots op de diagonaal liggen, betekent dat de modelberekeningen en de metingen prima overeenkomen.
Het is overigens wel belangrijk het model goed in te vullen. Factoren als asfalttype en afstand tot de weg (voor welk punt bepaal je het geluidsniveau?) bepalen mede de uitkomst, dus die ‘correctiefactoren’ moeten goed in de berekening worden meegenomen. Ook merkten we dat het rekenmodel gecorrigeerd moet worden voor weersinvloeden, en dan met name neerslag. We hebben zelfs seizoensinvloeden geconstateerd: in de wintermaanden is het geluidsniveau iets hoger. Een concrete oorzaak hiervoor hebben we met onze datasets niet kunnen achterhalen.
Duidelijk is in ieder geval dat, mits het model goed en compleet wordt ingevuld, we het geluidsniveau voldoende nauwkeurig kunnen berekenen – en dat we dus niet afhankelijk zijn van metingen.
Vervolg: maatregelen in de praktijk testen
Dat is een mooie basis voor de volgende (huidige) fase van onze pilot: verkeersmanagementmaatregelen uitwerken waarmee we de ‘geluidsproductie’ van het verkeer kunnen beïnvloeden. We zijn bezig met twee maatregelen.
Trajectmaatregel N203
We ontwerpen een maatregel die verder bouwt op de groene golf op de N203. Het doel is om de intensiteit op het groenegolftraject te reguleren door te sturen op de instroom naar en uitstroom vanuit het traject. De verwachting is dat hierdoor een stabiele intensiteit en een homogene snelheid op het traject ontstaat, wat een positief effect heeft op het geluidsniveau. Eerdere proeven op de N208 en N201, waarbij we de groene golf tijdelijk hebben uitgeschakeld, lieten zien dat een groenegolfmaatregel ook grote invloed heeft op het aantal stops. De groene golf op de N203 draagt dus ook bij aan het verminderen van het aantal geluidspieken van accelererend verkeer.
Netwerkmaatregel N231
Rond de N231 bij de Bloemenveiling Aalsmeer werken we, samen met Royal FloraHolland, aan het ‘rerouten’ van vrachtverkeer. Door het vrachtverkeer slim over verschillende adviesroutes te sturen, kunnen we de hoeveelheid vrachtverkeer beter over het netwerk verdelen en daardoor de geluidsbelasting per weg op een aanvaardbaar niveau houden.
Zodra deze ontwerpfase gereed is, kunnen we de twee maatregelen in de praktijk testen. Eind 2023 verwachten we de resultaten van de praktijktests te kunnen delen.
Nut
Dat er een relatie is tussen verkeer en geluidsniveau is natuurlijk geen nieuws. Maar dat we hebben kunnen aantonen dat die relatie meetbaar en dus merkbaar is, betekent dat het zin heeft om met verkeersmanagement in te grijpen. De politiek zou een wegbeheerder dus de opdracht kunnen geven om de geluidsoverlast langs een bepaald traject in te perken. Die kan dat invullen door bijvoorbeeld geluidswallen te plaatsen, maar ook door heel gericht te sturen op intensiteit, snelheid en aantal stops. Hoeveel die intensiteit of snelheid omlaag moet om het gestelde geluidsdoel te halen, kan op voorhand met het voorgeschreven rekenmodel worden bepaald. En achteraf kan ook worden aangetoond wat de getroffen maatregelen hebben opgeleverd, met behulp van metingen of het rekenmodel. Verkeersmanagement is er zo niet alleen meer voor doorstroming en veiligheid, maar ook voor een gezonde leefomgeving.
____
Benieuwd naar de vorderingen van de pilot Duurzaam slim verkeersmanagement? Volg Smart Mobility in Noord-Holland op LinkedIn of check www.noord-holland.nl/smartmobility.
____
De auteurs
Ir. Koen Adams is partner van Arane Adviseurs.
Drs. Jan Willem Plomp en Maurik van Hal MSc. zijn respectievelijk senior adviseur Smart Mobility en beleidsadviseur Gezonde leefomgeving bij de provincie Noord-Holland.
