Verkeersinformatie en -advies is allang niet meer het domein van wegbeheerders alleen. Ook serviceproviders en autofabrikanten hebben data en bieden via apps en navigatiesystemen services aan weggebruikers. In het Europese project SOCRATES2.0 werken publieke en private partijen samen aan het coördineren van alle diensten.
De SOCRATES2.0-partners zijn ervan overtuigd dat samenwerking in verkeersmanagement essentieel is, om de beloftes van schoon, vlot en veilig verkeer aan weggebruikers en inwoners waar te kunnen maken. Het volgende voorbeeld illustreert die noodzaak. In 2014 veroverde verkeersinformatie- en navigatie-app Waze filestad Los Angeles. LA Magazine schreef meteen een lyrisch artikel, The Surprising Wisdom of Waze. Maar het blad moest daar in 2019 op terug komen: Waze Hijacked L.A. in the Name of Convenience. Can Anyone Put the Genie Back in the Bottle?
Wat was er gebeurd? Waze had de woonwijken van LA veranderd in ‘shortcuts’. Bewoners konden nauwelijks hun oprit afkomen door bumper aan bumper rijdende auto’s. Het ging zelfs zover dat bewoners nep-werkzaamheden en ongevallen meldden om te voorkomen dat Waze-gebruikers door hun straat werden geleid. Dit alles doordat de individueel geoptimaliseerde routes van Waze leidden tot een verslechtering van de collectieve veiligheid, doorstroming en leefbaarheid.
Dat kan en moet anders. En dat is precies waar de publieke en private partners in het Europese project SOCRATES2.0 aan werken.
Raamwerk voor publiek-private samenwerking
De afgelopen anderhalf jaar hebben de partners een raamwerk voor hun publiek-private samenwerking ontwikkeld. Die kan op drie, ‘oplopende’ niveaus plaatsvinden: het sec uitwisselen van data, het creëren van een gezamenlijk verkeersbeeld of echt gezamenlijk doelen bereiken met een gecoördineerde aanpak.
Voor dit raamwerk zijn vier intermediaire ‘rollen’ of functies gedefinieerd. Het niveau van de samenwerking bepaalt welke nodig zijn. Het gaat om de volgende rollen:
- Aan de strategietafel stellen wegbeheerders en private dienstverleners vooraf gezamenlijk doelen en kaders voor verkeersmanagement vast.
- De netwerkmonitor verzamelt, verwerkt en bewerkt gegevens uit verschillende bronnen en distribueert de verbeterde datastroom naar de netwerkmanager.
- De netwerkmanager monitort de datastromen en beoordeelt of de inzet van services nodig is en optimaliseert de verkeersstromen binnen het strategietafel-kader.
- De assessor beoordeelt de impact van de genomen services op de afgesproken doelen. Dit wordt gerapporteerd aan de strategietafel, die op basis hiervan eventueel de doelen aanpast. Het is ook mogelijk om binnen dit ecosysteem te werken met een beloningssysteem op basis van de impact van services op specifieke doelen.
De samenwerkingsmodellen worden in Amsterdam, Kopenhagen, Antwerpen en München getest aan de hand van een aantal use cases. Er worden weggebruikers geworven die de nieuwe diensten, gebaseerd op de verbeterde publiek-private samenwerking, van de serviceproviders testen. De uitdaging hierbij was vooral om een samenwerkingsmodel te vinden dat aantrekkelijk is voor iedereen: de weggebruiker (snel, veilig en schoon verkeer), de wegbeheerder (effectief en kostenefficiënt verkeersmanagement) en serviceproviders (inkomsten, klanttevredenheid). De komende maanden moet blijken wat werkt en wat niet.
Use case 1: Slimme routing
Een van de services die wordt getest, is het beter spreiden van verkeer over de wegen in een stedelijke regio. Bij dreigende files krijgen automobilisten tijdig een alternatieve route aangeboden. Het verkeer wordt dan beter gespreid over het totale wegennet, waardoor er minder files ontstaan.
Amsterdam
Adviezen worden nu vaak gebaseerd op het vermijden van files die er al staan. Ze zijn dus reactief. In de Amsterdamse proef wordt echter vooruitgekeken om een proactief routeadvies te kunnen geven. Met behulp van geavanceerde voorspellingstechnieken wordt de kans op file bepaalt voor elk deel van het netwerk. Als die kans ergens toeneemt, gaat er een signaal naar de verkeerscentrales en de serviceproviders, die hierop hun services inzetten.
Om deze use case mogelijk te maken, worden alle vier de intermediaire rollen ingevuld. MAPtm en NDW organiseren de strategietafel, waar alle partners in vertegenwoordigd zijn. NDW is de netwerkmonitor, Technolution en Rijkswaterstaat vullen de netwerkmanager-rol in en MAPtm is assessor.
De services en/of data worden geleverd door Be-Mobile, TomTom, HERE en BrandMKRS. De nieuwe dienst met ‘proactief routeadvies’ is beschikbaar via een TomTom-demonstratieapp, via de app Flitsmeister, of via sociale media (Livecrowd Mobility).
De verkeerscentrales van Amsterdam, provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat voeren de publieke services uit: verkeersmanagementmaatregelen als informatie via route-informatiepanelen of het aanpassen van verkeersregelingen.
Antwerpen
In Antwerpen wordt getest of een nieuwe slimme routeservice de oververzadigde Kennedytunnel kan ontlasten en de verkeersdruk evenwichtiger kan verdelen over de beide Scheldetunnels van de Antwerpse ring. De Kennedytunnel is de drukste tunnel van Vlaanderen met gemiddeld 160.000 voertuigen per dag. Op werkdagen staat daar gemiddeld zo’n elf uur per dag file in de richting van Nederland. De Liefkenshoektunnel, een toltunnel, is meestal minder druk. Hij verwerkt dagelijks gemiddeld 40.000 voertuigen.
Tijdens de proef krijgen weggebruikers die de Kennedytunnel op hun weg hebben liggen, bij grote verkeersdrukte in die tunnel proactief een alternatieve route via de Liefkenshoektunnel voorgesteld. Wanneer zij die aangeboden omleiding in hun navigatiesysteem accepteren, ontvangen ze een digitale voucher waarmee ze gratis door de Liefkenshoektunnel kunnen rijden.
Om deze service mogelijk te maken worden vier intermediaire rollen ingevuld. Het Vlaams Verkeerscentrum is trekker van de strategietafel, waar alle partners in vertegenwoordigd zijn. Daarnaast heeft het de parameters bepaald die nodig zijn om het systeem te activeren. Er wordt onder meer gekeken naar de actuele verkeersdrukte in de Kennedytunnel en de restcapaciteit van de Liefkenshoektunnel. MAPtm monitort het verkeer in beide tunnels op basis van real-time verkeersmetingen van het Vlaams Verkeerscentrum.
Wanneer de grenswaarden zijn overschreden zal MAPtm, nu als netwerkmanager, het vouchersysteem activeren en zullen de betrokken serviceproviders de weggebruikers een aangepast routeadvies geven. Ook de assessorrol wordt ingevuld door MAPtm.
De navigatiediensten worden geleverd door Be-Mobile en BMW Group en zijn beschikbaar via Flitsmeister of het in-car navigatiesysteem van BMW.
Use case 2: Informatie milieuzones Amsterdam
In deze proef worden diensten ontwikkeld met informatie over de vrachtwagen-milieuzone in Amsterdam. Met deze dienst kunnen chauffeurs het gebied vermijden om boetes te voorkomen en het milieu in de stad te ontlasten.
Chauffeurs die de navigatiefunctie gebruiken, krijgen een persoonlijke melding over de milieuzone. De dienst houdt rekening met de dynamische route rond de RAI die soms wordt opengesteld met het oog op de bevoorrading van het congrescentrum. Informatie op maat moet het gebruik van deze route verbeteren en de vertraging op de standaardroute verminderen.
Om deze service te realiseren wisselt gemeente Amsterdam data uit met NDW, die de rol van netwerkmonitor invult. De netwerkmonitor distribueert de semi-dynamische berichten naar TomTom en Be-Mobile.
Wordt vervolgd
Zoals gezegd zit de uitdaging in dit project niet alleen in de technische realisatie van de navigatiediensten – hoewel dat ook allesbehalve eenvoudig is – maar vooral in de manier van samenwerken. Hoe eenvoudig dat ook lijkt: de belangen van publieke (= publiek gefinancierde) partijen zijn zelden een op een te matchen met de belangen van partijen die hun eigen inkomsten moeten genereren. Dat in SOCRATES2.0 publieke en private partijen toch een modus hebben gevonden om informatie te delen en samen te werken, is dus winst op zich. De belofte is ook groot: als de informatie inderdaad verbetert, zullen adviezen vaker worden opgevolgd en leidt dat tot sneller, groener en veiliger verkeer. Dat dient én het maatschappelijke belang én het klantbelang.
Meedoen aan SOCRATES2.0 als testgebruiker? Aanmelden kan via register.socrates2.org.
____
De auteurs
Tiffany Vlemmings (NDW), Giovanni Huisken (MAPtm), Patrick Deknudt (Vlaams Verkeerscentrum) en Jan Maarten van den Berg (Rijkswaterstaat) zijn respectievelijk projectmanager, plv. projectmanager en projectleider pilotsite Amsterdam, projectleider pilotsite Antwerpen en business manager bij SOCRATES2.0.
