Traditionele strategische verkeersmodellen hebben moeite om alle veranderingen in ons mobiliteitssysteem goed mee te nemen, betoogt Will Clerx in zijn artikel. We vroegen vier modellenmakers om een reactie. In onderstaande bijdrage licht Royal HaskoningDHV hun nieuwe methodiek toe: tour-based modellering met persoonstypes.
Royal HaskoningDHV heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in een innovatieprogramma voor het vernieuwen van het strategische instrumentarium. Het programma richt zich allereerst op de methodes en algoritmes van de modellen. We verbeteren daarnaast de werkwijze door meer in te zetten op automatisering. En tot slot is de ontsluiting van de modelgegevens aangepakt: die loopt meer en meer via een webportal.
In dit artikel staan we vooral stil bij het eerste deel van het programma. We hebben veel onderzoek gedaan, inclusief experimenten, om een passende nieuwe methode te vinden. We hebben bijvoorbeeld de super network-aanpak en de activity based-aanpak beproefd. Uiteindelijk is gekozen voor een tour-based aanpak met persoonstypes.
Bij deze methodiek zijn de activiteiten die mensen maken het uitgangspunt. De tours (ketens) betreffen ritten naar locaties om deze activiteiten uit te voeren. Elke tour is dus een reis langs een of meer activiteiten – werk, de supermarkt, de sportschool – die altijd thuis begint en eindigt. De reizigers worden in verschillende persoonstypes verdeeld, naar leeftijd of inkomen bijvoorbeeld, met elk hun eigen reiskenmerken.
Samenhang en logica
De tour-based aanpak biedt een aantal interessante voordelen. Door naar ketens te kijken, zorg je allereerst voor samenhang over de motieven, de modaliteiten en de dagdelen heen. Bij een zwaartekrachtmodel worden die elementen min of meer los van elkaar gemodelleerd. Dan kan het gebeuren dat het aantal ritten dat op een bepaalde dag bij een winkelzone aankomt, groter is dan het aantal ritten dat die dag uit de zone vertrekt – en dat is weinig reëel.
Een sterk punt is ook dat het model logische locatiekeuzes maakt voor de activiteiten. Waar bijvoorbeeld boodschappen worden gedaan, hangt bij tour-based modellen niet slechts af van het vertrekpunt en de attractievariabele van de supermarkten, maar ook van de volgende locatie in de reisketen. Bij een keten thuis-werk-winkel-thuis zal de winkellocatie dus ergens op de route werk-thuis liggen. Ook de modaliteit speelt hierbij een rol: met de fiets kies je nu eenmaal een andere winkellocatie dan met de auto.
Deterministisch
Een ander belangrijk voordeel is dat het model deterministisch is. Veel agent-based modellen (zogenaamde micromodellen) maken gebruik van trekkingen, met als gevolg dat elke run andere resultaten oplevert. Dat maakt een agent-based model minder geschikt voor het vergelijken van scenario’s. Bij een deterministisch model is elke run dezelfde – en je weet daardoor zeker dat verschillen tussen scenariovarianten het gevolg zijn van de interventie die is doorgevoerd en niet van stochastiek.
Nieuwe mogelijkheden
De gekozen aanpak opent nieuwe deuren. Doordat we persoonstypes opnemen in het model, kunnen we het effect van interventies op verschillende persoonsgroepen onderzoeken. Het is ook mogelijk om het effect van ontwikkelingen als thuiswerken te modelleren. Dit kan door aan de persoonstype een eigenschap mee te geven die aangeeft hoe groot de kans op thuiswerken is. Voor iemand met een kantoorbaan zal deze kans aanzienlijk groter zijn dan voor iemand die in de fabriek werkt. Ook het toevoegen van kenmerken die iets zeggen over de attitude van mensen behoort tot de mogelijkheden, al vormt de beschikbaarheid van goede data hier wel een bottleneck.
Met de tour-based aanpak kunnen verder multimodale tours worden gemodelleerd, waarbij binnen een tour van vervoerswijze wordt gewisseld. Bovendien wordt het modelleren van hubs en parkeren eenvoudiger met een tour-based aanpak – en daardoor beter.
Modulair
Alle onderdelen van het door ons ontwikkelde instrumentarium zijn modulair en geprogrammeerd in Python. In principe zijn deze modules daarmee te koppelen aan diverse softwarepakketten. Op dit moment is een koppeling met Aimsun operationeel. Royal HaskoningDHV is graag bereid te onderzoeken of dit soort ontwikkelingen ook in het publieke domein kunnen plaatsvinden.
In deel drie van ons innovatieprogramma werken we aan het toegankelijk maken van verkeersmodelgegevens via een webportal. Deze portal maakt het gemakkelijk voor bijvoorbeeld beleidsambtenaren om de resultaten van modelstudies te bekijken en de benodigde visualisaties te selecteren.
Ons vernieuwde instrumentarium wordt momenteel toegepast voor het provinciale model Limburg, het stedelijke model van Leeuwarden en het model Holland Rijnland.
____
De auteurs
Dr. ir. Erik de Romph is strategisch adviseur Verkeersmodellen bij Royal HaskoningDHV.
